Izabela Morska

"Absolutna amnezja" kolejna ciężka książka. Trudno się połapać o co w niej chodzi. Absolutna amnezja świata patriarchalno - totalitarnego wobec kobiet. "Absolutna amnezja", czyli proza kobieca / literatura feministyczna / tematy kobiece w literaturze. W krytycznym spojrzeniu Ewy Chudoby jest to po prostu literatura queerowa. Absolutna amnezja wydana w ’95 roku wywołała prawdziwą burzę. Odnosi się do wątku feministycznego i swoistego rozliczenia z czasem PRL. Zauważyłam, że narracja się zupełnie rozsypała. Nie wiem, czym mówi dziewczynka czy dojrzała kobieta. Do kogo mówi i po co? Użycie ważnego tematu pod względem egzystencjalnym lub historycznym, a tym samym naruszenie społecznego tabu. Co więcej, to próba wskazania i obalenia stereotypowego postrzegania kobiet. „Perspektywa lesbijska zostaje umieszczona w otoczeniu innych, ważkich tematów, które ją przesłaniają”. Krzysztof Varga zauważa: „Można nazwać tę powieść klinicznym przypadkiem »literatury menstruacyjnej« [...] Tego piętna Filipiak wyzbyć się nie może i chyba nie chce, a jak na mój męsko-świńsko-szowinistyczny gust to szkoda, bo ta warstwa ideologiczna dobrze książce nie robi”. Jaka jest rola kobiety w książce? Kobieta miała wydać na świat dziecko, które za pomocą odpowiednich technik padało ofiarą absolutnej amnezji i stawało się kolejnym reprezentantem społeczeństwa tego opresyjnego systemu. Dla całej książki jest kluczowa postać pani profesor – Mistrzyni. Prowadzi ona seminarium z kobiecej transgresji. Prządka uczęszcza na to seminarium i zarzuca profesor, że ta była zbyt zajęta pisaniem artykułu naukowego o nieżyjącej artystce-wariatce, by poświęcić czas na poznanie twórczości jej żyjących podopiecznych. "Absolutna amnezja" to też powieść o inicjacji. Zarówno jako socjalizacja w płeć, której poddawane są dziewczynki (czego dowodem ma być np. funkcjonowanie w świecie przedstawionym Policji Menstruacyjne). Jak i socjalizacja w społeczeństwo, której poddawane są wszystkie dzieci w świecie przedstawionym (działalność szkoły, która ma za zadanie wywołać u nich absolutną amnezję). Nawiązanie do tradycji romantycznej – Dzieci widzą i czują więcej, są otwarte na to, co nadprzyrodzone (rozmowy Marianny ze zmarłą babką Aldoną, przemienienie Turka w anioła),świat dorosłych musi jednak zabić w nich duchowość i wrażliwość, przede wszystkim za pomocą systemu edukacji. Postać Prządki – jest ona zwyczajnie znudzona schematycznością i pospolitością mężczyzn. Kobiety stanowią dla niej wyzwanie i wydają się ciekawsze. Postać Ifigenii – naznacza Mariannę i wprowadza dwa bardzo ważne wątki kulturowe. Po pierwsze, szaleństwo i ofiarę kobiety. Po drugie, przepracowuje w feministycznym duchu wiele społeczno-kulturowych fantazmatów i mitów. Realizują się one w wypracowaniach Marianny, w których wciela się w różne postacie kobiet. Postać Lisiak – można powiedzieć, że kończy marnie – zostaje zabrana do szpitala psychiatrycznego. Dlaczego? Podczas szkolnej akademii z okazji Dnia Kobiet wygłasza wręcz absurdalną mowę o tym, że kobieta jest Dupą. Musi mieć znak przynależności do konkretnego mężczyzny, bez tego bowiem jest nikim. Po tej mowie, Lisiak rozdaje tradycyjne goździki i zostaje zabrana do szpitala psychiatrycznego. Kobiety w Absolutnej amnezji są naznaczone szaleństwem. I Lisiak, i Prządka, która wiele razy miała próby samobójcze. Relacje miłosne i erotyczne pomiędzy kobietami stają się reakcją na obcość i brak porozumienia z mężczyznami, jednak taki wybór kobiety w szerszej perspektywie nie ma najmniejszego znaczenia, gdyż jest ona niewidzialna dla patriarchalno-totalitarnego systemu. Co więcej, absolutna amnezja i panujący ustrój polityczny uniemożliwiają zaistnienie lesbijskiego kontinuum. Widać to także w relacji Krystyny (matka, opozycjonistka walcząca z systemem) z Marianną. "Lektura powieści uwzględniająca perspektywę homotekstualną dopełnia i niewątpliwie pogłębia odbiór Absolutnej amnezji, uwzględniając przy tym postulaty samej autorki. Taki model odbioru byłby więc swoistym działaniem subwersywnym względem patriarchalnej i heteroseksualnej kultury".