Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Na tomik stanowiący wybór esejów autora będącego kimś w rodzaju twórcy „idei niemieckiej” składa się dziewięć esejów w doskonałym i opatrzonym przypisami tłumaczeniu Andrzeja Kołakowskiego i Jerzego Łozińskiego oraz wstęp pióra tego pierwszego. Eseje Spenglera oscylują między tematyką polityczną a krytyką kultury i rozważaniami nad niemieckim charakterem narodowym, w każdym konkretnym podejściu ujawniając erudycję autora zarówno w zakresie nauk historycznych jak i wiedzy o świecie mu współczesnym, oraz zdolność do pogłębionego rozumienia „hermeneutycznego”, tak w swym charakterze wydającego się „niemieckim! Z drugiej strony, jak zauważa we wstępie Andrzej Kołakowski, dość swobodne, by nie powiedzieć wręcz chaotyczne, przeskakiwanie Spenglera między faktami i tematami, nawet pomimo że ubrane w zdradzającą wybitną inteligencję porywającą formę narracyjną, wskazuje też jednak na dyletantyzm autora, któremu jakby brakuje akademickiej dyscypliny w utrzymaniu spójności swojego wywodu. Esencją światopoglądu autora jest, jak się wydaje, rozróżnienie między wartościami „apollińskimi”, które rozumie jako „statyczne” i kojarzy ze Starożytnymi, a wartościami „faustycznymi” - znaczącymi dynamizm, pogoń za tym co nieuchwytne, których nośnikiem miały by być ludy gockie-germańskie, którym Spengler przypisuje autorstwo całej cywilizacji europejskiej. Drugą taką przewodnią ideą jest rozróżnienie między charakterystyczną dla Anglików i jankesów psychologią „Wikinga” - indywidualisty odrzucającego władzę zwierzchnią, świat traktującego jako łup, oraz psychologią „rycerzy zakonnych” - charakterystyczną dla typu „staropruskiego”, oznaczającą zaś bezinteresowną służbę całości większej niż jednostka w myśl zasady „wszyscy za wszystkich”. Spengler uważa, że o przyszłości świata zadecyduje rozstrzygnięcie walki między „duchem pruskim” a „duchem wikińskim”, ten pierwszy nazywając „pruskim socjalizmem”. Idea pruska Spenglera z całą pewnością zachowuje swoją aktualność także dziś – również dla Polaków, których fatalne nawyki republikańsko-wolnościowe wymagają z pewnością korekty w kierunku statokracji i wspólnotowości.