Stanisław Kalita

Jedyna napisana po polsku książka poświęcona temu zagadnieniu. Chodzi o państwo, a właściwie państwa hellenistycznych Greków powstałe w Baktrii (Afganistan i część Iranu) oraz dzisiejszym Pakistanie i Indiach (Pendżab). Utworzyli je potomkowie żołnierzy Aleksandra Macedońskiego, aczkolwiek spotkali w Baktrii swoich rodaków, zesłanych tam przez Persów. Do zagłębienia się w tej tajemniczej i słabo znanej kulturze doskonale zachęca arcydzieło Teodora Parnickiego – „Koniec „Zgody Narodów”. Powieść z roku 179 przed narodzeniem Chrystusa”. Praca przedwcześnie zmarłego polskiego autora przedstawia aktualny stan badań nad historią państw Greków w Baktrii i Indiach. A wiedza na ten temat jest niestety znikoma. Kilka greckich i rzymskich dokumentów pisanych, kilka … hinduskich i chińskich, które jednakże niekoniecznie mają charakter historyczny. Znaczącym źródłem jest natomiast numizmatyka, której znaleziska pozwalają weryfikować zasięg kultury baktryjskich Hellenów (w tym moneta, która odgrywa taką rolę we wzmiankowanej powieści Parnickiego). Autor, jako znawca tematu przedstawia znaczenia znaczenie tej gałęzi wiedzy, sposoby analizy oraz skutki, jakie z niej wynikają. Warto zatem przyglądać się monetom, bowiem wiele z nich można wyczytać. Niestety, wiele innych wydarzeń pozostanie owiane tajemnicą. Już samy wydzieleni się państwa baktryjskiego jest przedmiotem sporów naukowców, jak też chronologia władców oraz czas ekspansji na teren Indii. Prawdopodobny jest za to koniec tego Państwa, ale już nie tworów indo-greckich, na południe od Hindukuszu. Prawdopodobnie przetrwały do początków naszej ery. Autor próbuje też dojść do tego, jak owe państwa funkcjonowały, jaką dysponowały administracją, armią, mennicami i kontaktami handlowymi. Jakby podążając śladami sformułowanej przez Parnickiego idei przenikania i mieszania się kultur stawia śmiałą tezę, że potomkowie żołnierzy Aleksandra Macedońskiego nie zhellenizowali Hindusów, ale wręcz przeciwnie. Dali się „zindianizować”, akceptując tamtejsza kulturę i jedynie wzbogacając ją o greckie formy. Zatem ciekawość czytelnika na pewno nie zostanie zaspokojona. Ale za to dowie się on wiele o „kuchni’ historyka starożytności i zrewiduje na pewno nasz europocentryczny pogląd na cywilizacje azjatyckie. Zaletą publikacji jest czytelna – aczkolwiek tylko prawdopodobna – chronologia władców oraz zdjęcia monet w krakowskich zbiorach, ale wadą brak legendy do tych ostatnich i tylko jedna mapa, mało czytelna. Lektura dla miłośników historii, numizmatyki, starożytności i nierozwiązywalnych zagadek a także dla fanów powieści Teodora Parnickiego.