Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Przyglądając się historii kina i sztuki do lat 70. ubiegłego wieku, można zauważyć pewne manipulacje w obrębie konstrukcji kobiecej tożsamości. Nie pojawia się żadna oś symetrii pomiędzy podmiotowością mężczyzny a kobiety. Kobiecość jest budowana w oparciu o męskie spojrzenie, o jego pragnienia i fetysze. Przedstawicielka płci pięknej staje się materializacją męskich fascynacji i potrzeb. Jej szczęście i samorealizacja stają się możliwe tylko względem uzupełniającego ją mężczyzny. Kobieta bez towarzyszącego jej partnera staje się bytem niepełnym, ułomnym. Spojrzenie na jej indywidualność czy tożsamość zawsze następuje poprzez fallogocentryczne oko. Jednocześnie owo spojrzenie jest zarazem widoczne i ukryte, tworzy voyeurystyczną siatkę znaczeń.

W klasycznym artykule „Dlaczego nie było wielkich kobiet artystek?” Linda Nochlin daje odpowiedź na postawione w tytule pytanie. Po pierwsze, wskazuje na dyskryminację kobiet, które chciały kształcić się w kierunku artystycznym. W dużej mierze pozwalano im jedynie na haftowanie, a jeśli już miały dostęp do „sztuki wyższej”, ich reprezentacja na rynku była bardzo ograniczona. Z drugiej strony, autorka zwraca uwagę na kulturowe definiowanie pojęcia „wielkości” opierające się na męskim paradygmacie, funkcjonującym za pośrednictwem instytucji społecznych.

Zarówno kino, jak i sztuki piękne są współcześnie jednym z najbardziej rozwiniętych systemów przedstawiania znaczeń w wizualnych reprezentacjach. Podstawowym sensualnym odczuwaniem obrazu jest skopofilia, określana przez Freuda jako niezależna od samych stref erogennych. Badacz wskazywał na różne przykłady podglądania, rozróżniając przypatrywanie się obiektom związanym ze sferą prywatną (wydzielinom, genitaliom, scenom seksualnym) i publiczną. Sam popęd ulega różnym modyfikacjom, ale ostatecznie można go sprowadzić do postrzegania podmiotu oglądu jako przedmiotu. W podobny sposób przez stulecia traktowana była kobieta, jako ta, która ma „cieszyć oko”.

W swojej najnowszej książce, „Władczynie spojrzenia. Teoria filmu a praktyka reżyserek i artystek”, Małgorzata Radkiewicz buduje koherentną narrację opierającą się na historii zmian, jakie zaszły w konstruowaniu obrazu filmowego przez reżyserki od lat 70. Każda z nich na swój indywidualny sposób dążyła do swobodnej ekspresji kobiecego spojrzenia, uwolnienia go od patriarchalnego sposobu odczuwania rzeczywistości. Podobne działania można zaobserwować u artystek sztuk wizualnych, sięgających po nowe medium, jakim była początkowo sztuka wideo. Stąd też w książce pojawiają się interpretacje twórczości Katarzyny Kozyry, Anny Baumgart, Zuzanny Janin, Alicji Żebrowskiej czy Katarzyny Kowalskiej. Dodatkowo w ostatnim rozdziale Radkiewicz opisuje ubiegłoroczną wystawę „Gender Check!” w warszawskiej Zachęcie.

więcej: http://artpapier.com/?pid=2&cid=3&aid=2934