John H. Waller

Podtytuł brzmi: "Szpiegostwo i konspiracja w latach 1939-1945", aczkolwiek książka swoim zakresem obejmuje w zasadzie działania tylko niemieckiego wywiadu wojskowego (czyli głównie Abwehry),częściowo brytyjskiego MI-5, oraz amerykańskiego OSS, ze szczególnym uwzględnieniem działań Donovana i Dullesa. Autor skupia się jednak na teatrze europejskim, pomijając działania wywiadów innych państw i w innych rejonach świata (na przykład całkowicie pomija działania wywiadów w rejonie Pacyfiku, w konflikcie japońsko-amerykańskim, ale nie tylko). Głównym bohaterem czyni Wilhelma Canarisa, szefa Abwehry, który w zasadzie do '44 roku świetnie się trzymał i rozgrywał swoje intrygi, zbierając haki na różnych nazistowskich dygnitarzy (między innymi na Himmlera i Heydricha),wspierając ruch oporu i aktywnie szkodząc nazistom (na przykład namawiając generała Franco, żeby nie przyłączał się do wojny, lub przekazując różne informacje wywiadom brytyjskiemu i amerykańskiemu). Trzeba docenić jego odwagę, by działać w takich warunkach, ale sam Canaris nie był postacią kryształową. Miał swoje na sumieniu, jak zresztą każdy, który zaszedł wysoko w III Rzeszy. Książka nie jest zbyt obszerna. Pewne wydarzenia potraktowano pobieżnie, za to przedstawia w chronologicznie ułożonym ciągu działania wywiadów w Europie oraz ich wpływ na przebieg wojny. Autor, przynajmniej wedle mojej wiedzy, przedstawia fakty nie ulegając typowo zachodniemu skrzywieniu, co znaczy, że zauważa i docenia działania sojusznicze, w tym także Polski, przede wszystkim w kwestii wielkiego wkładu polskich kryptologów dla funkcjonowania systemu Ultra. Warto przeczytać jako pozycję wstępną dla pogłębiania wiedzy na temat konkretnych operacji i wydarzeń.