Józef Dutkiewicz

Szymon Askenazy należy do najprzedniejszych przedstawicieli historiografii polskiej. Jego wyjątkowość polega nie tylko na świetnym piórze i zajmującej tematyce badawczej, ale również na wyjątkowej szkole jaką udało mu się zbudować. Szkoła ta, skupiająca grono świetnych historyków, wykonała pionierskie w swoim czasie dzieło, mianowicie stworzyła serię zatytułowaną "Monografie w zakresie dziejów nowożytnych". Tematyką tych prac była druga połowa XVIII wieku oraz pierwsza połowa wieku XIX. Wydawane w latach z grubsza przed I wojną światową, miały wielkie znaczenie nie tylko dla nauki polskiej, ale również, w dobie silnych dążności społeczeństwa dla uzyskania niepodległości państwa, dla wzmocnienia poczucia narodowego. Były one, oprócz wielkiej literatury polskiej czasów romantyzmu i pozytywizmu, manifestem siły żywiołu polskiego, mające pobudzić rodaków do zintensyfikowania działań na rzecz odrodzenia państwa. Szymon Askenazy wielkim historykiem był. Każdy, kto zetknął się z jego twórczością, choćby poprzez najbardziej znaną biografię księcia Józefa, powinien przyznać ten fakt. Jego książki napisane zostały z wielkim literackim talentem, daleko im do nużącego najczęściej, akademickiego żargonu. Józef Dutkiewicz, charakteryzując twórczość Askenazego i jego podopiecznych, mocno to uwypukla. Skupia się przede wszystkim na tym co charakterystyczne dla szkoły, podkreśla to, co stanowiło jej wspólny mianownik. Dużym plusem książki jest brak tego, co można by było określić "duchem czasów". Mimo tego, iż wydana w 1958 roku, nie zawiera właściwego owym czasom, nachalnego i wulgarnego odwoływania się do "jedynie słusznej metody". Z tegoż względu, czyta się ją jak publikację powstałą niedawno. Książkę poleciłbym nie tylko osobom zainteresowanym historią historiografii. Z uwagi na to, iż walory literackie prac Szymona Askenazego są niezaprzeczalne, warto aby z jego twórczością zapoznało się jak najszersze grono sympatyków historii.