Tadeusz Nasierowski

Solidnie napisana książka naukowa opisująca jak to bolszewicy rozprawili się z nauką rosyjską, której zresztą nienawidzili. Żeby być dokładnym, nienawidzili naukowców, nie znosili inteligencji. Lenin n.p. pisał, w swoim swoistym stylu, że „Intelektualne kadry robotnicze i chłopskie rosną w siłę i umacniają się w walce o obalenie burżuazji i jej popleczników, inteligencików, sługusów kapitału, uważających się za mózg narodu. W istocie rzeczy to nie mózg lecz gówno” Stosowano w walce z nauką różne metody, prowokacje polityczne, aresztowania, wyrzucanie uczonych za granicę, niszczenie ekonomiczne. W czasie tej kampanii zabito wielkich uczonych: Wawiłowa (biologia),Kondratiewa (ekonomia) czy Jegorowa (matematyka) i wielu innych. Szczególne miejsce zajmuje w tym dziele postać Iwana Pawłowa, wybitnego fizjologa, którego bolszewicy nie ruszali, mimo tego że był jednym z najwięszych krytyków systemu. Działo się tak dlatego, że Pawłow był laueratem nagrody Nobla, poza tym jego metodyka badań, polegająca na tym, że należy człowieka i zwierzęta badać tak, jakby żadnych myśli i świadomosći u nich nie było, bardzo była zbieżna z ideologią i praktyką bolszewicką. Autor b.ciekawie pisze, że głównym powodem dla którego wybitni uczeni, Pawłow, czy Wawiłow, zdecydowali się na współpracę z bolszewikami, było olbrzymie pragnienie poznania i zrozumienia świata. Bo byli to prawdziwi badacze, dla których nauka była wszystkim, całych ich życiem, i mieli olbrzymie poczucie misji. Dlatego, tak jak Faust, podjęli pertraktacje z siłami zła, w zamian za finansowanie ich badań, które ich zdaniem miały niezwykłe znaczenie dla rozwoju ludzkości. Pawłow na tym wygrał, Wawiłow przegrał, bo wyhodował sobie żmiję – Łysenkę, która go zniszczyła. Pod koniec życia (a zmarł w 1936r.) Pawłow na potęgę krytykował ustrój sowiecki, każdy inny za to poszedł by do więzienia, jego tolerowano, o taki wyjątek potwierdzający regułę. Książka ma swoje słabości. Brakuje wstępu. Układ wygląda trochę na przypadkowy. Właściwie nie wiadomo po co jest rozdział o sporze Pawłowa z Władimirem Bechterewem, sławnym psychiatrą, czyżby po to żeby pokazać trudny, apodytyczny charakter Pawłowa? Mało ciekawe są szczegółowe opisy fizjologicznych badań Pawłowa. Mimo tych zastrzeżeń, książka jest istotnym przyczynkiem do historii bolszewizmu.