Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Autor Dziejów Polski z wielką aspiracją potraktował wyzwanie jak na nowo opisać i zinterpretować okres, który za sprawą Sienkiewicza stał się najbardziej rozpoznawalnym, lecz zarazem mocno zmitologizowanym rozdziałem naszej historii. Zostają oczywiście szczegółowo omówione kwestia kozacka i powstanie Chmielnickiego; wojny ze Szwecją i ich kulminajca w czasie „potopu”; próby reform Ludwiki Marii oraz krwawa wojna domowa stronnictw w latach 60.; wreszcie mało szczęśliwe rządy króla Wiśniowieckiego i preludium do epoki wojen tureckich. Zatem wszystko co istotne włącznie z opisem rozwoju praktyki liberum veto i kryzysu monetarnego - ogrom fascynujących tematów! Tom 6 ma wszystkie zalety poprzednich i już tym stwierdzeniem ujawniam, że jestem nim zachwycony. Świetny literacko, oparty na najbardziej rzetelnych badaniach, wyważony, obszerny i refleksyjny – tego chciałem, tego się spodziewałem i - co najważniejsze – wlaśnie to dostałem. Pośród wielu atrakcji, przekonująco wypada ocena wiodących postaci okresu (Chmielnickiego, Władysława IV, Jana Kazimierza, Ludwiki Marii, Lubomirskiego i wielu innych),jak zwykle w książkach Profesora tak cudownie niejednoznacznych. Eksponowane są postacie drugoplanowe, jak np. księżna Gryzelda, żona słynnego Jaremy, współtwórczyni wywyższenia swego niepozornego syna na polski tron. Wyłuskane zostają z odmętów legendy historyczne sylwetki Skrzetuskiego, Kmicica, Wołodyjowskiego... Książka ma uwspółcześniony wymiar – wynik szczegółowo opisanych zmagań i porozumień z Rosją zdaje się rzutować na obecne wydarzenia w regionie. Autor rzadko pozwala sobie na takie dygresje, ale czasem ulega pokusie i słusznie. Podobne wnioski mogą uchodzić za kontrowersyjne i „nienaukowe”, lecz popularny charakter pracy dopuszcza ich wprowadzenie, a poza tym pobudza do ciekawych refleksji. Bo przecież poznawanie historii nigdy nie jest procesem idealnie obiektywnym i nie powinno prowadzić do tłumienia wyobraźni. Autor podkreśla także przełomowy charakter tej epoki dla polskiej tożsamości cywilizacyjnej – to wlaśnie wtedy po raz pierwszy ujawnia się narastający kompleks elit Rzeczypospolitej względem zachodu, początkowo Francji, do której liczni magnaci niemal czołobitnie zwracali się po protekcję, wzorce i środki, umacniając w sobie i w przybyszach wrażenie polityczno-kulturowej peryferii naszego regionu. Ta tendencja przetrwała i w tym sensie kryzys drugiej połowy XVII wieku okazuje się nieprzezwyciężony... Nade wszystko jest to porywająca opisami panorama jednego z najbardziej wojennych okresów naszej historii. Miłośnicy zagadnień militarnych odnajdą tu wszystkie wielkie batalie z epoki dwóch ostatnich Wazów i hetmana (bo jeszcze nie króla!) Sobieskiego, a plastyczność obrazu tych zmagań wsparta jest o źródła historyczne i najlepsze tradycje literackie. „Potop i ogień” to autorytatywna i nowoczesna publikacja – zachęca do rozważania historii Ojczystej, a swą rangę czerpie z badawczego rygoru, pisarskiego kunsztu oraz dydaktycznej intuicji jej Autora.