Jesteśmy społecznością, która kocha książki

W 1848 roku na polskim rynku wydawniczym pojawiła się publikacja, która zrewolucjonizowała myślenie o literaturze. E. Feliks Górski, czyli H. E. Glucksberg, poprzez interesującą fabułę przedstawiał najsłynniejsze i najczęściej komentowane sprawy kryminalne z całej Europy. Zebrał je w dwóch tomach zatytułowanych Czarna księga. Najstarsze opisywane przez niego dochodzenie wraz z wyrokiem sądowym i fragmentami z dokumentacji (która zawierała fragmenty z przesłuchań świadków, cytaty z mów oskarżycieli oraz wyroki sądowe) pochodziło z XVI wieku, a najnowsze z 1843 roku. Tom drugi zawiera siedem spraw kryminalnych, poświeconych morderstwom, oszustwom, kradzieżom oraz innym fascynującym poważnym przestępstwom. Jest tu także miejsce na opowieść o kradzieży dziecka francuskiej hrabiny, sprawę zaginięcia syna pewnej kobiety oraz śledztwo poświecone włamaniu do domu majętnej wdowy. Wszystkie te relacje z prawdziwych procesów kryminalnych dostarczają czytelnikowi wiele informacji o ludziach z tamtych minionych lat i ukazuje specyfikę wymiaru sprawiedliwości w różnych krajach europejskich na przestrzeni kilku stuleci. Za jedną z ciekawszych relacji uważam opowieść o działalności szajki fałszerzy monet, której przewodził nieustraszony i charyzmatyczny Ludwik Mandrin. Z tą zuchwałą bandą nie mogły poradzić sobie nawet oddziały żandarmerii! W tym tomie przestępstwa opisywane przez Górskiego są równie fascynujące i niepokojące, co w części poprzedniej. Pocieszające jest to, że opisywane sprawy są mniej makabryczne i epatujące drastycznymi opisami. Tym razem autor poświecił więcej uwagi podłożu historycznemu. Z kart Czarnej księgi ukazuje się interesujący obraz społeczeństwa oraz przestępczego półświatka. Spiski i intrygi, zdrady i fałszywe oskarżenia to najczęstsze przyczyny popełnianych przestępstw. A co ważne i wymagające podkreślenia to, to że prawo łamane jest nie tylko przez osoby z niższych warstw społecznych, ale także przez osoby z tzw. wyższej sfery. W ten sposób autor podkreślił istotną, ale dla współczesnego czytelnika oczywistą, prawdę: przestępstwa mogą być popełniane nie tylko przez ludzi z marginesu społecznego, lecz także przez osoby majętne, ale bez względu na stan posiadania powinny być sądzone zgodnie z prawem i bez możliwości specjalnego traktowania. Czarna księga jest pozycją fascynującą i wartą przypomnienia. Z jej kart wyłania się obraz dawnego społeczeństwa, które bardzo emocjonalnie podchodziło do kwestii złamania prawa. Osoba oskarżona o przestępczą działalność musiała liczyć się ze społecznym ostracyzmem, który dosięgał także jej rodzinę i przyjaciół. Wyrok sądowy ogłoszony po zapoznaniu się ze zgromadzonymi dowodami i zeznaniami świadków był jedynie formalnością, bo w świadomości opinii publicznej, ta osoba była już winna. Proponowana przez sąd kara miała zadanie zupełnie inne niż współcześnie – nacisk kładziono na możliwość odwetu, dlatego kara musiała być surowa i odstraszać innych potencjalnych przestępców (obecnie kara jest zadośćuczynieniem za czyn i ma być przyczynkiem do poprawy zachowania sprawcy oraz jest jedną z form resocjalizacji, czyli powrotu do społeczeństwa). Zebrane i opracowane przez Górskiego sprawy kryminalne dawnych czasów są lekturą interesującą dla czytelnika zainteresowanego tematyką zbrodni. Prawnicy i historycy znajdą w niej informacje na temat sposobu wymierzania sprawiedliwości w dawnych czasach. Dla socjologów i literaturoznawców to pozycja znacząca i pozwalająca na poznanie mentalności ludzi żyjących kilka wieków temu. To także interesujące studium ludzkich zachowań oraz motywacji, które popychają ku zbrodni. Dla mnie była to lektura czasami szokująca, wywołująca wypieki na twarzy, ale przede wszystkim ciekawa i ukazująca tematykę zbrodni w nieco odmienny sposób. Czytając Czarną księgę zostałam całkowicie wciągnięta do świata dawnych intryg i przerażających zbrodni, których wykrycie wymagało olbrzymich nakładów pracy. Polecam ten zbiór spraw kryminalnych każdemu czytelnikowi zainteresowanemu tą tematyką i pragnącemu poszerzyć swoją wiedzę. Jestem przekonana, że przeczyta je z tak samo rosnącym zainteresowaniem, co osoby sprzed lat. Czarna księga jest pozycją wartościową, bo zawiera opis prawdziwych przestępstw oraz rozpraw sądowych, które toczyły się w krajach europejskich na przełomie kilku stuleci.