Jerry Brotton

O ile definicja kartografii jako nauki jest znana i jednocześnie nie jest wielkim odkryciem stwierdzenie, że niektóre z dawnych map stanowią małe dzieła sztuki, o tyle książka „Słynne mapy” jest czymś więcej niż zestawieniem wybranych przykładów z poszczególnych stuleci. Jest to pewnego rodzaju album podzielony chronologicznie na kilka części tematycznie związanych z tendencjami dominującymi w danej epoce. Każda miała swoją specyfikę, znanych twórców, nacisk kładziony był na inne elementy, różniły się wykonaniem, funkcjonalnością i odniesieniami do różnych motywów. Jerry Brotton zabiera nas tak naprawdę w podróż po kulturze ludzkości, której mapy były świetnym odzwierciedleniem w codziennym życiu zachowując przy tym odpowiednie proporcje, więc unikniemy tu przykładowo nadmiernego skupiania się na technicznej stronie przygotowywania map czy pogłębionych biografii kartografów. Autorowi trzeba przyznać, że udało mu się wprowadzić odrobinę tajemnicy do opisywanych map. Trafiają się oczywiście prostsze wykonania nie wywołujące poważniejszych refleksji, ale w publikacji znaleźć możnba prawdziwe perełki. Plan Wenecji Jacopo de Barbari zachwyca ilością szczegółów, Mapa Utopii posiada odniesienia do renesansowych metafor obecnych w kulturze do dzisiaj, Mapa Augsburga Jorga Selda poraża drobiazgowością (i intrygującą „tajemniczą sceną”),pięknie zdobione mapy watykańskie ukazują splendor średniowiecznych włoskich państw-miast, wschodnie mapy żeglarskie (tak tureckie, jak chińskie) mają charakter na wpół religijny, XIX-wieczne mapy amerykańskie i francuskie ukazujące w graficzny sposób problemy społeczne (jak niewolnictwo, epidemia cholery czy pobór podatków od najbiedniejszych warstw ludności) czy wreszcie ultra-precyzyjny Google Earth. Wszystko to stanowi świetną opowieść o odkrywaniu Ziemi i pewnej wspólnej platformie łączącej wszystkie społeczeństwa, gdyż niezależnie od epoki czy lokalizacji prędzej czy później wszyscy dochodzą do wniosku, że otaczający nas świat wymaga graficznego opisu. Chociaż aplikacje cyfrowe zapowiadają nadejście nowej ery w kartografii – i być może oznaczają zmierzch map drukowanych – pytania, przed jakimi stoją twórcy map, pozostały właściwie takie same jak te, na które musieli odpowiedzieć Babilończycy 2500 lat temu. Co należy umieścić na mapie, a co można pominąć? Kto płaci za mapę, a kto będzie jej używał? I w jakim celu? Niezależnie od nośnika, na który zostanie naniesiona mapa przyszłości, wydaje się, że dzieła kartografii zawsze będą potrzebne. Dostarczają przecież odpowiedzi na jedno z najważniejszych pytań, jakie nurtują człowieka: Gdzie jestem?