Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Podręcznik dziejów literatury perskiej i tadżyckiej przetłumaczony - rzecz ciekawa - z języka czeskiego jest jedynym dostępnym u nas całościowym opracowaniem dziejów piśmiennictwa tej części świata. Książka została na potrzeby wydania polskiego skrócona i nie uwzględnia trzech rozdziałów obecnych w edycji czeskiej (literatura naukowa, ludowa oraz żydowsko-perska),ale i tak obejmuje kilkadziesiąt wieków twórczości literackiej w językach irańskich począwszy od najstarszych tekstów awestyjskich po powojennych autorów z Iranu i Tadżykistanu. Autorzy poszczególnych rozdziałów poświęcają wiele miejsca nie tylko na zagadnienia literackie, ale zarysowują także tło historyczne, co np. w przypadku dziejów Tadżyków jest bardzo potrzebne. Pierwszą część podręcznika omawiającą dzieje literatury irańskiej przed najazdem arabskim napisał Otakar Klima. Dla mnie była to część najciekawsza, choć mam wrażenie, że mogłaby być bardziej szczegółowa. Dotyczy to zwłaszcza pism "świeckich" wiele mówiących o kulturze epoki partyjskiej i sasanidzkiej. Jan Rypka, redaktor całego tomu, napisał najobszerniejszą partię książki poświęconą literaturze nowoperskiej do początków XX wieku. To tutaj zapozna się czytelnik z informacjami o życiu i twórczości takich twórców jak Ferdousi, Sa'di, czy Hafiz. Na temat literatury Iranu XX-wiecznego pisze Věra Kubíčková, która wykład swój doprowadza do lat 60. Teraz czas na rozdział najbardziej w moim odczuciu kuriozalny. W tytule literatura tadżycka postawiona jest właściwie na równi z perską. Tę pierwszą reprezentuje tu rozdział autorstwa Jiřego Bečki. Jakkolwiek Tadżykistan jakoś mnie zaciekawił (bo nic na ten temat nie wiedziałem),to ujęcie zaproponowane przez czeskiego badacza tylko mnie zdenerwowało. Oczywiście największym szczęściem Tadżyków było wejście w skład Związku Radzieckiego etc. etc. Można by tego właściwie nie czytać. Ostatni, liczący kilkanaście stron, rozdział dotyczy literatury perskiej w Indiach, ponieważ i tam ona kwitła dzięki podbojom muzułmańskim (lepiej rozumie się tę część podręcznika, gdy przeczytało się "Pawi tron" Hansena). Co można więc powiedzieć o tym czeskim opracowaniu dziejów literatury perskiej i tadżyckiej? Niewątpliwie zawiera wiele informacji, choć siłą rzeczy większość zagadnień przedstawiona jest w sposób bardzo skrótowy: najważniejsze informacje biograficzne, tytuły dzieł, ogólne tendencje. Brak np. jakichś cytatów, które pozwalałyby lepiej zilustrować kunszt tego, czy innego poety (a brak przekładów nie ułatwia polskiemu czytelnikowi uzyskania takiej wiedzy). Odnoszę wrażenie, że lepiej byłoby tę książkę czytać partiami, a nie całą naraz. Mogłem wpaść na ten pomysł trochę wcześniej. Niewątpliwie jednak "Historia literatury perskiej i tadżyckiej" to dobra pozycja dla tych, którzy chcą wyrobić sobie jakąś opinię na temat piśmiennictwa w tej części świata. Tomasz Babnis