Jacek Cielecki

Waffen SS, budzi jednoznaczne skojarzenia. Doskonale wyszkolone i zideologizowane dywizje tej zbrodniczej formacji budziły postrach na wszystkich frontach II wojny światowej. W szeregach Waffen SS służyło tysiące ochotników z całej Europy. Byli wśród nich również Estończycy, których wspomnienia zebrał oraz opracował Jacek Cielecki. Autorem pracy jest Jacek Cielecki, historyk-pasjonat, członek GRH „Festung Breslau” oraz stowarzyszenia „Pomost”, które poszukuje zapomnianych grobów żołnierzy niemieckich na terenie zachodniej Polski. Tematyką Estończyków służących w szeregach Waffen SS, autor zajmuje się od kilku lat. Jacek Cielecki, za swój wkład w analizowanie losów estońskich żołnierzy na terenie Polski i poszukiwania ich grobów, został w 2016 roku oddznaczony ,,Honorowym Krzyżem XX-lecia Niepodległości Estonii” oraz złotą platerą garnizonu miasta Tallinn. Jest również honorowym członkiem Kaitselittu z Tartu oraz związku weteranów SAKALA z Viljandi. W 2015 roku, wydał on monografię pt. „Nadzieja wdeptana w błoto”, która opisywała losy estońskiej 20 Dywizji Grenadierów SS. Książka, oparta na solidnej kwerendzie źródłowej oraz literaturze przedmiotu, przedstawiała losy dywizji od momentu jej ewakuacji z Estonii we wrześniu 1944, poprzez szlak bojowy na terenach Śląska Opolskiego i Dolnego Śląska, a skończywszy na powojennych losach jednostki w Danii oraz w Czechach. Monografia ta na początku 2017 roku miała swoją premierę w Estonii. Przez pierwsze kilka miesięcy po premierze miała ona status bestsellera na estońskim rynku dotyczącym książek historycznych. Po trzech latach, do rąk czytelnika trafia drugi tom „Nadziei wdeptanej w błoto”, który jest zbiorem wspomnień 32 żołnierzy estońskich, służących w różnych pododdziałach 20 Dywizji Grenadierów SS. Wszystkie zamieszczone w książce wspomnienia ukazują się po raz pierwszy w języku polskim i stanowią doskonałe uzupełnienie pierwszego tomu „Nadziei wdeptanej w błoto”. Zamieszczone w książce relacje pochodzą z dwóch źródeł. Część z nich, jak np. opowieść Heino Susiego, są tłumaczeniami obszernych fragmentów książek weteranów, wydanych po wojnie, najczęściej na emigracji. Druga część wspomnień, zamieszczonych w niniejszym tomie, pochodzi ze zbiorów The Estonian War Museum (Eesti Sõjamuseeum) oraz zbiorów własnych autora publikacji. Wszystkie opublikowane w książce opowieści weteranów, zostały przetłumaczone z języka estońskiego przez Cieleckiego oraz opatrzone przypisami,które korygują błędne informacje podawane przez weteranów, przedstawiają szersze tło historyczne oraz zawierają inne przydatne wyjaśnienia, ułatwiające czytelnikowi lekturę. W książce zamieszczono również całkiem sporą ilość materiału ikonograficznego, przedstawiającego weteranów, ich dokumenty osobiste oraz miejsca walk. Całość uzupełniają, wykonane przez autora książki, mapki szlaku bojowego każdego z żołnierzy. „Bardzo zależy ci na wsparciu Niemców? Deutschland, Deutschland uber alles, ale zwykle tylko ponad swój tyłek, ponad swój tyłek! - Tak – „Deutschland, Deutschland … „ – ale pomyślmy również o naszym batalionie - Oni w żadnej sposób[Niemcy] nam nie pomagają. Mamią nas ciągłymi obietnicami o sprzęcie i wsparciu. Fakt faktem, Niemcy coraz częściej zostawiali nas na pastwę losu.(Heino Susi)” Zamieszczone w pracy wspomnienia są bardzo różnorodne. Obok niezwykle pięknych literacko i pełnych osobistych refleksji opowieściznajdziemy również takie, które są zaledwie zapisem kronikarskim, pozbawionym wszelkich emocji. Każde ze wspomnień, stanowi indywidualny przypadek postrzegania wojny oczami młodych Estończyków (niemal wszyscy urodzili się w latach 20 XX wieku),których wojenny los, w walce o niepodległą Estonię, zmusił do współpracy z Niemcami. Na kartach „Nadziei wdeptanej w błoto” możemy niejednokrotnie poczytać o traktowaniu Estończyków przez niemieckich żołnierzy, którzy uważali ich przede wszystkim jako mięso armatnie lub drugorzędne jednostki w kwestiach zaopatrzenia. Czytając wspomnienia estońskich weteranów, czytelnik szybko zwraca uwagę na fakt, że byli oni postrzegani przez inne narody,przede wszystkim jako żołnierze zbrodniczej formacji. Ten problem, szczególnie uwidacznia się w momencie wkroczenia żołnierzy estońskich do Czech, gdzie spotkania z czeskimi partyzantami bywały niejednokrotnie dużo gorsze od starć z Rosjanami na froncie. Żołnierz estońscy, po trudach beznadziejnych walk, najczęściej spotykała śmierć z rąk Czechów lub niewola sowiecka i deportacja na Syberię. „Czesi wykazywali zamiłowanie do sadyzmu i szydzenia z więźniów. Nas również traktowano w ten sposób. Jeńcy byli wyśmiewani torturowani lub zabijani. Wydawało się, że cykl przemocy nabiera coraz szybszego tempa. Pewnego ranka oddelegowano grupę jeńców do usuwania zniszczonych czołgów. Zabrano im buty i skarpety. Więcej ich nie zobaczyliśmy. (Harry Polluvee)” Zebrane przez Jacka Cieleckiego wspomnienia Estończyków, stanowią ciekawą odmianę od ogólnodostępnych wspomnień żołnierzy z „wielkich armii” takich jak niemiecka, rosyjska czy amerykańska. Losy żołnierzy małego, ale walecznego narodu pozwalają zobaczyć największy konflikt w dziejach ludzkości z mniej znanej perspektywy.Życiorysy żołnierzy estońskich, zmuszają czytelnika do ponurej refleksji, że historię piszą zwycięzcy, a dla przegranych pozostaje tylko złudna nadzieja, która najczęściej jest „wdeptana w błoto”. „Rozejrzałem się po wagonie. Oprócz obywateli trzech państw bałtyckich, znaleźli się w nim Niemcy oraz Rosjanie, którzy walczyli w armii niemieckiej. Mimo różnorodności narodowej, nie było między nami wrogości czy problemów. Policzono wszystkie suchary, a następnie podzielono je na równo. Woda także została jednakowo rozlana do menażek. Jechaliśmy przecież na tym samym wózku, kapryśnego losu. (EinoAlabert)”. Autor wciąż pracuje nad nowymi projektami związanymi z estońskimi losami podczas II wojny światowej. Jednymi z tych projektów są: - III tom ,,Nadziei wdeptanej w błoto”, który będzie stanowił uzupełnienie tomu I i II, - Pierwsza w Polsce monografia dotycząca 1. Ochotniczego Estońskiego Batalionu Grenadierów SS ,,Narva”, który walczył w szeregach słynnej 5. Dywizji Pancernej SS ,,Wiking” . Tekst ukazała się pierwotnie na portalu Histmag.org