Agnieszka Puszkow-Bańka

Bardzo interesujące i, co ważne, świeże spojrzenie na trzy najważniejsze postaci ruchu narodowego. Najpoważniejszym mankamentem pozostaje jednak chyba sama idea, wokół której rozpisano analizę, czyli ujęcie tematyki narodowej w perspektywie dualizmu "optymistyczne-pesymistyczne" postrzeganie polskości. Nie do końca jasne wydają się oba terminy. Można odnieść wrażenie, że autorka posługuje się nimi mając na myśli odpowiednio romantyzm i pozytywizm. Ale jeżeli tak jest w istocie, to po co ta semantyczna ciuciubabka? Ponadto, co jest ważniejszym zarzutem, sam podział, który miał być fundamentalny dla pracy trochę znika nam z oczu przy niektórych fragmentach opisu myśli Popławskiego czy Balickiego. Czytając pracę nie mamy przeświadczenia, że faktycznie obcujemy z rozważaniami na temat "pesymizmu' i "optymizmu", i traktujemy je raczej jako jeden z wątków. Z minusów można jeszcze wskazać na pierwszy nieco chaotyczny rozdział, który ma nam przybliżyć rzeczony podział, a zamiast tego sięgamy do myśli Lelewela, a nawet Kartezjusza czy Locke'a, co wydaje się zupełnie nietrafione w przypadku opracowania dot. endecji. Trzeba też wskazać na znaczący mankament w postaci układu pracy, gdyż brak podrozdziałów bardzo utrudnia lekturę. Tyle z minusów. Praca jako całość kapitalna. Widać, że autorka dokładnie przebadała myśl "wielkiej trójki". Mnóstwo informacji, cytatów, ciekawych wniosków. Największe wrażenie robi rozdział poświęcony Popławskiemu. Najlepsza praca w tym temacie jaką czytałem od czasu książki Bończy-Tomaszewskiego. Świetnie zaprezentowana koncepcja ludu, plemienności, konieczności poszerzenia narodu na nowe warstwy. Rozdział Balickiego jest ciekawy, aczkolwiek fragment dotyczący rozróżnienia na typ narodowy i charakter narodowy pozostaje nieco nieczytelny. Myśl Dmowskiego zreferowana zadowalająco. Nie mam nic do dodania tutaj. Dużo ciekawych wątków pobocznych, które są przeplatane niejako na marginesie pracy. Np. dot. stosunku ND do mieszczaństwa, roli jednostki, jej naturalnego osadzenia we wspólnocie, oczywiście stosunku do romantyzmu itd. Reasumując - bardzo dobra praca. Jedna z lepszych jakie czytałem w ostatnim czasie. Ta publikacja udowadnia, że nawet o najbardziej znanych postaciach endecji można cały czas napisać pokaźną, oryginalną i interesującą książkę