Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Przejmująca wyprawa Autorki (kijowianki rocznik 1970 r.) w przeszłość, by z okruchów historii, czy raczej wręcz z jej popiołów, odczytywać dzieje swej rodziny. Bardzo intymna, świetnie napisana impresja nt. rodziny Żydów z Ukrainy. W tle wielka ich sympatia do Polski. Gdy pytała o to ojca, powołując się na to, jak traktowano Żydów w Polsce przed wojną a i po niej, odpowiadał, że "miłość nie musi przecież być odwzajemniona". „Gdy poznawałam kogoś z Polski, miałam zwyczaj przepraszać go najpierw za 3 rozbiory, potem za Katyń, za Powstanie Warszawskie, przepraszałam nawet za 1981 r.” - pisze Petrowska Zarazem z bólem opisuje jak chodzi po Kaliszu, którego chodniki są… położonymi odwrotną stroną macewami z żydowskich cmentarzy. Jedną z centralnych spraw wspomnień jest słynny mord Niemców 33 tys. kijowskich Żydów w dwóch dniach września 1941 r. w Babim Jarze – jedna z największych jednorazowych masakr Holokaustu, ale specyficzna m.in. dlatego, że dokonana niemal na oczach innych kijowian. Przez 20 lat w ZSRR było zupełnie cicho o tej zbrodni. A jej ofiarą była m.in. babka Autorki. Gdy spytała oficera SS, czy jako osoba źle już chodząca, będzie odwieziona ma miejsce zbiórki kijowskich Żydów (gdy jeszcze nikt nie wiedział, że będą tam zabijani),ten strzelił jej w głowę. Wtedy chyba już wiedzieli…. Ponadto pojawia się niesamowita postać członka rodziny, który wychodzi cało z wszelkich niebezpieczeństw, jakie mogły grozić mu na okupowanej Ukrainie jako ukrywającemu się Żydowi. I jeszcze zagadkowa sprawa zamachu w 1932 r. na niemieckiego dyplomatę w Moskwie, dokonanego przez brata dziadka Autorki. Pasjonujące opisy procesu, na którym wyszły na jaw wszelkie możliwe nielogiczności oskarżenia. Zanim Judasza Sterna rozstrzelano, zdążył na procesie oświadczyć, ze zeznania na nim wymuszono i odwołał je; pytał także prokuratora, kiedy go „wyśle w świat materii niezorganizowanej” (coś takiego nie powtórzyło się już potem w żadnym z setek późniejszych procesów, o co NKWD solennie zadbało)... Bardzo dobra lektura - i poznawczo, i emocjonalnie. A przede wszystkim pozbawiona możliwych, dość częstych, pułapek tego typu literatury, czyli nadmiernej martyrologii, sentymentalnego zapatrzenia w przeszłość.