Edward Dembowski

Dembowski Edward (1822-1846),spiskowiec, działacz radykalnego ruchu niepodległościowego, filozof, krytyk literacki. Syn bogatego ziemianina, dygnitarza Królestwa Polskiego, kasztelana Leona Dembowskiego, nazywany z racji działalności i poglądów "czerwonym kasztelanicem".

Około 1840 wstąpił do Związku Narodu Polskiego i działał aktywnie w jego ogniwie warszawskim. Własnym sumptem wydawał Przegląd Naukowy, pismo związane z gronem młodej, niepodległościowej inteligencji.

Zagrożony aresztowaniem, schronił się w Księstwie Poznańskim, gdzie nawiązał kontakty ze Związkiem Plebejuszy. Wraz z tą organizacją przygotowywał na 1844 powstanie trójzaborowe. Wprowadził przedstawiciela Związku Plebejuszy - J. Esmana do Komitetu Poznańskiego (Centralizacji Poznańskiej).

Działał wśród młodzieży studenckiej i robotniczej Lwowa i tuż przed wybuchem rewolucji krakowskiej 1846 wśród chłopów podkrakowskich wsi. W czasie rewolucji sekretarz dyktatora J. Tyssowskiego. Zginął od kuli austriackiej, wychodząc na czele procesji naprzeciw wojska i zrewoltowanych chłopów.

Autor rozpraw filozoficznych i krytyczno-literackich, m.in.: Myśl o przyszłości filozofii (1845),Piśmiennictwo polskie w zarysie (1845).