W naszym wtorkowym cyklu „Najpierw książka, później film” prezentujemy newsy z pogranicza filmu i literatury: zapowiedzi seriali i filmów na podstawie książek, szczegóły dotyczące twórców i aktorów wcielających się w rolę literackich bohaterów i świeżutkie trailery kolejnych filmowych adaptacji i ekranizacji.

Obie sfery kultury oddziałują na siebie od zarania kina. Już tworzący na przełomie XIX i XX wieku francuski pionier kina Georges Méliès w swojej twórczości korzystał z baśni Charlesa Perrault, „Podróży Guliwera”, czy też „Przypadków Robinsona Crusoe”. Filmowcy sięgają po powieści, reportaże i opowiadania, natomiast wydawcy, korzystając ze wzmożonej popularności filmów i seriali, ponownie publikują adaptowane książki, chętnie opatrując je filmowymi okładkami i kadrami z ekranizacji.

A jak przemysł filmowy wpływał w 2020 roku na sprzedaż książek? Postanowiliśmy to zbadać. Zwłaszcza mając na uwadze, że pandemiczny 2020 był rokiem nietypowym. Rokiem, w którym większość premier kinowych została odwołanych, a zamiast w kinowych fotelach, zasiadaliśmy przed domowymi telewizorami, monitorami i projektorami, aby przeglądać ofertę serwisów VOD. 2020 był również, przynajmniej w Polsce, rokiem wzrostu sprzedaży książek – według panelu BookScan firmy Nielsen, ten wzrost był aż dwucyfrowy. Niezaprzeczalnym faktem był również boom na e-booki i audiobooki.

Aby zobaczyć które „filmowe” i „serialowe” książki były najcześciej kupowane w 2020 roku, posłużyliśmy się listami bestsellerów największych internetowych księgarni; zarówno polskich, jak i zagranicznych. Skorzystaliśmy także ze wspomnianego wyżej zestawienia Bookscan Polska za okres styczeń 2020 – grudzień 2020. Prezentowane są w nim dane z około 250 księgarni stacjonarnych (m.in. Bookspan, Książnica Polska, BookBook) i dwóch punktów sprzedaży internetowej: Taniaksiazka.pl i Swiatksiazki.pl.

Czytelniczy patriotyzm

W serialowo-filmowo-literackim świecie Polacy czytają polskich autorów. A przede wszystkim, autorkę, czyli Blankę Lipińską. Jej trzy książki: „365 dni”, „Ten dzień” i „Kolejne 365 dni” brylowały zarówno w Bookscanie (zajmując trzy pierwsze miejsca w rankingach sprzedaży), jak i w top-listach księgarni: Empik, Świat Książki i Legimi. W Empiku utwory najpopularniejszej polskiej autorki powieści erotycznych ustąpiły jednak „Powrotowi z Bambuko” Katarzyny Nosowskiej, „Czułemu narratorowi” Olgi Tokarczuk, a także Marcie Dymek i jej „Jadłonomii po polsku”. W popularyzacji książek Lipińskiej przez film Barbary Białowąs nie przeszkodziły nawet niezbyt przychylne recenzje „365 dni” (w ostatnich dniach film został nominowany do Złotych Malin aż w siedmiu kategoriach). Krytyka obrazu nie miała też większego wpływu na fakt, że został on najchętniej oglądanym filmem na platformie Netflix w 2020 roku.

W każdym z badanych przez nas zestawień sprzedażowych wysoko stały akcje cyklu „Chyłka”. To flagowa seria od Remigiusza Mroza. Dwa najnowsze tomy historii warszawskiej adwokatki Joanny Chyłki, „Precedens” i „Ekstradycja”, należały do najchętniej kupowanych książek w 2020 roku. Warto jednak nadmienić, że wpływ na ten fakt – oprócz serialu „Chyłka”, którego trzeci sezon, udostępniony dla widzów platformy player.pl jesienią 2020, jeszcze jest emitowany na antenie telewizji TVN – miała popularność Remigiusza Mroza w Polsce. Jego książki, w tym i cykl „Chyłka”, od lat należą do najchętniej kupowanych przez czytelników. A także, jak wykazaliśmy na początku lutego, do najchętniej wypożyczanych.

Swoją chwilę (ponownego) triumfu święci również Andrzej Sapkowski. Powieści z cyklu wiedźmińskiego należały do najchętniej kupowanych książek fantasy w Polsce - wpływ na to miał niewątpliwie serial, który premierę miał na Netflixie pod koniec 2019 roku. Możemy prorokować, że ten trend się utrzyma; wszak drugi sezon „Wiedźmina” jest już w produkcji. Premiera nowych odcinków serialu z Henrym Cavillem w tytułowej roli powinna odbyć się jeszcze w tym roku.

Sukces i akcja promocyjna wokół serialu „Król” wyprodukowanego przez Canal+, podkręciła również sprzedaż powieści historycznej Szczepana Twardocha. Opublikowana w 2016 roku powieść (i wznowiona w 2020 z filmowej okładką) zawitała na szczytach listach sprzedażowych w Empiku, Woblinku i w Legimi. W tym ostatnim serwisie przebił  popularnością nawet książki Blanki Lipińskiej i wymienionego wyżej Sapkowskiego.

A gdzie autorzy zagraniczni?

Rozgłos towarzyszący serialom opartym na książkach zagranicznych autorów nie przełożył się na sukces sprzedażowy w Polsce w sposób tak spektakularny, jak w przypadku wspomnianych wyżej rodzimych twórców. Mimo to do chętnie kupowanych nad Wisłą książek należą „Gambit królowej” Waltera Tevisa (serial Netflixa z fenomenalną rolą Anyi Taylor-Joy, nagrodzoną nią Złotym Globem) i „Normalni ludzie” Sally Rooney. Podkreślić jednak należy, że na przykład w przypadku listy sprzedażowej Empiku, książki te zajmują miejsca w okolicach czwartej dziesiątki.

Oczywiście, tradycyjnie wysoko na listach sprzedaży znajdują się również „Hobbit” i powieści z cyklu „Harry Potter”. W tym przypadku również w grę wchodzą ekranizacje, wpływające na rozpoznawalność tytułów, mimo że premiera trzeciej części trylogii „Hobbit” Petera Jacksona miała miejsce w 2014, a filmu „Harry Potter i Insygnia Śmierci: Część II” nawet wcześniej, w roku 2011. Na niesłabnący od lat sukces sprzedażowy książek J.K. Rowling i J.R.R. Tolkiena odpowiedzialne są oczywiście również popularność autorów i ich kunszt literacki.

Rzutem na taśmę do podsumowań sprzedażowych 2020 roku udało się dostać opublikowanemu w listopadzie w polskim przekładzie szóstemu tomowi sagi Zmierzch. I choć „Słońce w mroku” nad Wisłą nie podbiło pierwszych miejsc, w krajach anglojęzycznych, gdzie książka jest już dostępna od 4 sierpnia 2020, wyglądało to zupełnie inaczej.

Ogólnoświatowe hity

„Midnight Sun”, adresowana do młodzieży powieść Stephenie Meyer, jest szóstą częścią romantycznych przygód Edwarda Cullena i Belli Swan. Na podstawie sagi nakręconych zostało 5 filmów z Robertem Pattinsonem w roli wampira Edwarda i Kristen Stewart. W serwisie Amazon książka Meyer osiągnęła 5. miejsce na ogólnoświatowej liście bestsellerów książkowych. W pokonanym polu zostały m.in.  „Pacjentka” Alexa Michaelidesa oraz wspomnienia Michelle Obamy. Przy okazji warto podkreślić, że książka Baracka Obamy „Ziemia obiecana, która będzie miała swoją polską premierę już w tym miesiącu, była na Amazonie najchętniej kupowaną książką w 2020 roku.

Swoje miejsce na rynkach światowych zaznaczyła również Sally Rooney. W Irlandii jej książka „Normalni ludzie” była (wg nielsenowskiego Bookscanu) siódmą najchętniej kupowaną książką. Potwierdzałoby to tezę zapisaną na początku artykułu – tak jak Polacy czytają Polaków, tak Irlandczycy –– swoich rodzimych pisarzy (autorka „Normalnych ludzi” i „Rozmów z przyjaciółmi” urodziła się w Castlebar, a mieszka i pracuje w Dublinie). Powieść Rooney ukazała się na świecie w 2018 roku (w Polsce jej premiera miała miejsce dwa lata później), ale w tym roku na antenie HBO zadebiutował pierwszy sezon serialu. Zresztą, jak pisaliśmy, debiut pisarki, „Rozmowy z przyjaciółmi”, również zostanie zekranizowany.

Serial „Gambit królowej” jest adaptacją powieści Waltera Tevisa z 1983 roku, która do czasu emisji pierwszych odcinków była przez wielu zapomniana. Wzrost zainteresowania kupnem książki można zauważyć między innymi dzięki listom bestsellerów publikowanych przez amerykański „New York Times”. Powieść o genialnej młodej szachistce pojawia się na niej już 3 tygodnie po tym, jak serial zadebiutował na Netflixie. I aż 37 lat po premierze książki!

Równie duży skok zanotowały książki Julii Quinn. Jej cykl zapoczątkowany powieścią „Mój książe” wskrzesił serial „Bridgertonowie”, tak chętnie oglądany na całym świecie na przełomie 2020 i 2021 roku.

Jak będzie w tym roku?

Sieci VOD zanotowały w 2020 roku ogromny wzrost publiczności, ale kina powoli kina wracają do pracy. Co więc będziemy oglądać w tym roku? Z pewnością sporą widownię zgromadzą nowe odcinki „Wiedźmina” i następny sezon „Bridgertonów”. Powstają seriale na podstawie dzieł Tolkiena i Eleny Ferrante. Możemy spodziewać się kolejnych udanych kooperacji filmowo-literackich, a co za tym idzie – wzrostu zainteresowania literaturą, na podstawie której powstały seriale i filmy.

Ten trend jest już widoczny. Jak wynika z danych przygotowanych przez sieć Netflix, z 10 pozycji na lutowej liście bestsellerów „New York Times” aż 6 było związanych z emitowanymi w USA serialami. Pięć z nich to książki Julii Quinn, szóstą zaś jest „Firefly Lane”. Powieść Kristin Hannah na ponowny sukces komercyjny czekała 13 lat, gdyż jej premiera miała miejsce w 2008 roku. Jeszcze bardziej symptomatyczny jest przypadek serialu „Lupin”, opartego na książcę Maurice’a Leblanca „Arsène Lupin, dżentelmen włamywacz”. Francuski nowelista swą historię opublikował w 1907 roku. Nawiązujący do niego serial, który na Netflixie został wyemitowany ponad 100 lat później sprawił, że książka Leblanca znów stała się popularna.

Podsumowanie roku 2020 nie byłoby pełne bez wyników Plebiscytu Książka Roku 2020, tym bardziej, że wśród nominowanych nie brakuje pozycji wymienionych w powyższym tekście. Informację, które książki otrzymają tytuł Książki Roku 2020, zdradzimy już 8 marca, w najbliższy poniedziałek. Śledźcie nasz serwis, by poznać tytuły, które zyskały w ubiegłym roku największą przychylność polskich czytelników. 

[aj]