Znaleźliście pod choinką książki? To świetnie. Pewnie wiele z nich to głośne tytuły, o których rozmawiało się w 2020 roku. Lekturę wzbogaca rozmowa o niej – a w tej można uczestniczyć zarówno przy świątecznym stole, jak i słuchając podcastów i audycji.

Podcasty zyskują na popularności

Od jakiegoś czasu coraz bardziej lubimy słuchać – na popularności zyskują nie tylko audiobooki, lecz także podcasty. Platforma Spotify podała, że w pierwszym półroczu 2020 roku wysłuchano ponad 300 proc. więcej godzin podcastów niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Rynek podcastów ewoluuje, a wraz z jego rozwojem zyskują też same audycje. Poruszane są w nich różnorodne tematy, a wśród nich także te związane z literaturą. Odcinki swoich programów audio tworzą znani dziennikarze i inni twórcy. Ze zwiększoną popularnością podcastów łączy się też większa liczba ich odbiorców. Słuchać treści zaczynają także ci, którzy wcześniej nie korzystali z takiej formy. Nie inaczej jest w Polsce – jak wynika z danych Voxnest, właściciela jednej z największych platform hostingowych dla podcastów, nasz kraj jest w pierwszej dziesiątce najszybciej rozwijających się rynków dla tego formatu na świecie.

Gdzie słuchać podcastów?

W Polsce podcastów można słuchać podobnie jak na całym świecie – wystarczy mieć podłączenie do sieci internetowej, dla której granice nie mają znaczenia. Wystarczy znaleźć interesującą nas audycję (podcasty tworzą już choćby największe magazyny, na przykład „The Guardian” czy „Gazeta Wyborcza”, a także wydawnictwa – na naszym rynku na przykład Marginesy, Wydawnictwo Literackie czy Wielka Litera). Pomocne jest też zainstalowanie odpowiedniej aplikacji na telefonie – dla iPhone’ów nazywa się ona po prostu „Podcasty”, można też wybrać „Podcasty Google”. Nie brakuje też platform muzycznych, które oferują słuchaczom audycje, jak wspomniany wcześniej Spotify. Wśród najpopularniejszych polskich miejsc do słuchania nagrań i audycji należy wymienić Audiotekę (oraz Lecton), Storytel oraz Empik Go – na tych platformach znajdziemy nie tylko audiobooki, lecz także podcasty właśnie.

A zatem jakie audycje zainteresują tych słuchaczy, którzy kochają literaturę?

Podcasty dla czytelnika, czyli pisarze nadają

O książkach mówią krytycy, dziennikarze i blogerzy – czyli, ogólnie rzecz ujmując, czytelnicy. To jedna grupa. Druga – to pisarze. Tak! Twórcy piszący książki również o nich rozmawiają, a efekty tych rozmów udostępniają w sieci. Przy okazji dodam, że opowiadają też o innych rzeczach – jak na przykład Łukasz Orbitowski, który prowadzi podcast „Metale szlachetne” o… muzyce metalowej.

A zatem – pisarze. Moją osobistą listę tworzonych przez nich podcastów otwiera Filip Springer. Reportażysta i fotoreporter, autor „Miedzianki”, „Źle urodzonych” oraz „13 pięter” jest wyśmienitym gawędziarzem. Wie o tym każdy, kto choć raz był na jego spotkaniu autorskim – biada prowadzącemu, bo Springer przejmie każdy mikrofon (ku uciesze publiczności). Świetnie sprawdza się także jako gospodarz rozmów, do których zaprasza wybitne osobistości. Uprzedzam, że dyskusje nie dotyczą wyłącznie literatury. Springer mówi tytułowe „Nie wiem”, a swoich gości również zapytuje o to, czego jeszcze nie wiedzą. Wśród jego rozmówców znajdziemy między innymi reżyserkę Agnieszkę Holland, kuratorkę Andę Rottenberg, dziennikarza Edwina Bendyka, działaczkę humanitarną Janinę Ochojską, historyczkę sztuki Marię Poprzęcką, reportażystkę Hannę Krall i poetkę Ingę Iwasiów. Do tego podcastowego dream teamu co tydzień dołączała jedna osoba, by rozmawiać ze Springerem o sztuce, literaturze, zmianach klimatu i tym, co znaczy być człowiekiem. Z końcem grudnia wyemitowany został ostatni, 32. odcinek, którego bohaterem został… słuchacz z Poznania. Wszystkie odcinki wciąż dostępne są w Audiotece.

Inne tematy w swoim podcaście dla Storytel poruszają Jakub Żulczyk i Juliusz Strachota. Pisarze podejmują temat uzależnienia i wychodzenia z niego. Przekornie zapytują więc „Co ćpać po odwyku”, rozmawiając o nałogach (nie tylko od alkoholu czy narkotyków, ale również mediów społecznościowych) i rozprawiając się ze wstydem związanym z uzależnieniem. To ważne rozmowy szczególnie w czasie pandemii, gdy odosobnienie i nawarstwiające się problemy wielu mogą doprowadzić do upadku. Żulczyk i Strachota opowiadają o tym, jak z tego upadku się podnieść.

Literatura od kuchni

Do grona autorów można też zaliczyć Martę Dymek, która za każdym razem, gdy wypuszcza nową książkę kucharską sygnowaną swoim nazwiskiem, podbija listy bestsellerów. Autorka „Jadłonomii”, „Nowej Jadłonomii” i „Jadłonomii po polsku” to orędowniczka kuchni roślinnej. Podczas rozmowy, jaką miałam z nią przyjemność przeprowadzić przy okazji ostatniej książki, podkreślała:

Jak to więc jest z naszym wpływem na świat? Czy weganizm może ten świat uratować? Jak to, co ląduje na naszym talerzu, łączy się z biznesem i aktywizmem? Marta Dymek – pełna empatii, mądra rozmówczyni – zaprasza do podcastu „Jadłonomia nadaje”, by rozmawiać o świecie jutra. Wśród jej gości znajdziemy między innymi socjolożkę Hannę Mamzer, poetkę i pisarkę Julię Fiedorczuk, socjologa Jarosława Urbańskiego (autora „Społeczeństwa bez mięsa”), a także licealistkę i aktywistkę działającą na rzecz klimatu, Nelę Partygę. To świetny podcast dla wszystkich, którzy zastanawiają się nad przyszłością, niezależnie od tego, czy w święta jedzą karpia, czy raczej sięgają po selerybę.

Dziennikarskim okiem

Moje upodobanie do podcastów rozbudziła ona – Anna Gacek. Najpierw znana jako aksamitny głos radiowej Trójki, później jako narratorka muzycznych i popkulturowcych opowieści o latach 90, czyli „Sweet 90s”, a ostatnio – jako gospodyni jednego z najważniejszych podcastów tego roku – „Rzeczy ulubionych” (również dostępnych w Audiotece). Anna Gacek do rozmów o wszystkim, co kochamy i cenimy, zaprasza również literatów. Przed mikrofonem zasiedli z nią już Katarzyna Bonda, Mariusz Szczygieł, Tomasz Organek, Katarzyna Nosowska i Max Cegielski, a także artyści z dziedzin filmu i muzyki oczywiście (Maciej Stuhr, Wojciech Waglewski, Andrzej Chyra – lista jest długa)! Domeną Anny Gacek są głębokie i szczere rozmowy, podszyte nutą rozkosznej lekkości, dlatego „Rzeczy ulubione” szybko stały się ulubioną częścią moich weekendowych poranków.

Dziennikarską przeszłość w Trójce ma również autor podcastu Radio Książki. To tam warto szukać informacji o literackich nowościach. Na książkowym pulsie rękę trzyma Michał Nogaś. Ostatnie odcinki Radio Książki dotyczyły między innymi „Roślinnej kuchni regionalnej”, „Książki o miłości”, „Betonozy” oraz opowieści biograficznej o Kornelu Filipowiczu „Miron, Ilia, Kornel”.

Podcasty, które wiele tłumaczą

Ale, ale, może ktoś zakrzyknąć. Przecież pisarze i dziennikarze to nie wszyscy, którzy z powodzeniem prowadzą podcasty. A co z tłumaczami? Oczywiście – już spieszę z poleceniem dwóch programów, realizowanych przez autorów przekładów. Po pierwsze, Tomek Pindel, czyli dobrze znany użytkownikom lubimyczytać.pl autor tekstów publicystycznych, a także tłumacz literatury iberoamerykańskiej (oraz autor takich książek, jak „Historie fandomowe”, „Za horyzont” czy biografii Mario Vargas Llosy). Wraz z Szymonem Kloską co tydzień prezentują „Piątkę z literatury”, czyli pięć wartych uwagi książek (do odnalezienia w RMF Classic oraz na Spotify). A Po drugie, Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury i ich podcast „Na przekład”. To ponad sto odcinków idealnych dla miłośników języka i tropicieli zagadek ukrytych między słowami. Wartych uwagi podcastów o książkach jest oczywiście o wiele więcej – nie sposób wszystkich wyróżnić, choć wiedziona kronikarskim obowiązkiem dodaję jeszcze „Czytu Czytu”, czyli nagrania prowadzone przez znane w blogosferze Magdalenę Adamus (Megu) i Katarzynę Czajkę-Kominiarczuk (Zwierz Popkulturalny).

Jeśli jeszcze nigdy nie słuchaliście podcastów, zróbcie eksperyment – znajdźcie wolną chwilę, załóżcie słuchawki i sprawdźcie którąś z polecanych przeze mnie audycji. Przekonacie się, że to kolejny sposób na poznawanie książek, pogłębianie wiedzy i poznawanie wartościowych ludzi. Literatura to punkt odniesienia do ważnych rozmów – dobrze jest być ich częścią.