Programy i książki brytyjskiego przyrodnika do dziś cieszą się ogromną popularnością, a nagrody, które otrzymał za swoje dzieła, trudno nawet policzyć. Gdy 24 września 2020 roku założył konto na Instagramie, w niespełna 5 godzin zdobył pierwszy milion obserwujących. Nie ma chyba drugiego tak popularnego przyrodnika! Jak to się stało, że młody miłośnik natury trafił do telewizji i zaskarbił sobie sympatię widzów i czytelników na całym świecie?

Uniwersyteckie dzieciństwo

David Attenborough przyszedł na świat 8 maja 1926 roku w angielskim Isleworth. Wychowywał się na kampusie Uniwersytetu w Leicester (którego dyrektorem był jego ojciec) wraz z dwojgiem braci – starszym Richardem oraz młodszym Johnem. Od dzieciństwa pasjonowała go przyroda. Jako dziecko zbierał skamieliny i kamienie, mnóstwo czasu spędzał też na kampusie uniwersyteckim. Gdy jako 11-latek usłyszał, że wydział zoologii potrzebuje traszek, postanowił sam je schwytać, udając się w tym celu nad pobliski staw. I dopiął swego! Fascynacja naturą była na tyle silna, że młody Attenborough postanowił związać z nią swoją przyszłość. W 1945 roku rozpoczął naukę w Clare College w Cambridge, gdzie studiował geologię oraz zoologię. Po zdobyciu dyplomu z nauk przyrodniczych podjął pracę w londyńskim wydawnictwie Hodder & Stoughton, gdzie redagował podręczniki dla dzieci. Szybko stało się jasne, że to praca nie dla niego. Rozczarowany posadą w wydawnictwie, w 1950 roku złożył podanie o pracę producenta radiowego w BBC. Posady nie dostał, ale zapadł w pamięć producentom i… zaoferowano mu trzymiesięczny staż w raczkującej wówczas telewizji BBC. Choć Attenborough – jak większość Brytyjczyków u początku lat 50. – nie miał w domu telewizora, postawił wszystko na jedną kartę i przyjął ofertę. Staż okazał się sukcesem, a telewizyjna przygoda stała się dla przyrodnika pełnoetatową pracą, choć nie od razu pojawił się na ekranie.

Przygody młodego przyrodnika

Początkowo Attenborough pracował jako wydawca. Następnie produkował i współprowadził program „Animal Patterns”. W 1954 roku otrzymał jednak propozycję życia – miał podróżować w poszukiwaniu rzadkich gatunków zwierząt, poznając jednocześnie życie w różnych zakątkach świata. Wyprawy te miały na celu sprowadzanie wyjątkowych okazów do kolekcji londyńskiego zoo oraz zdobywanie materiałów filmowych na potrzeby nowego programu telewizji BBC, zatytułowanego „Zoo Quest”. Historię tych podróży możemy podziwiać nie tylko na ekranie, w kolejnych odcinkach wspomnianego wyżej programu, ale także na kartkach pierwszych trzech książek Davida Attenborough. W 2017 roku zebrano je w jedno i opublikowano pod tytułem „Przygody młodego przyrodnika”, które w Polsce ukazało się nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka. To fascynujący opis wędrówek autora w poszukiwaniu gujańskich mrówkojadów, wielkich indonezyjskich „smoków z Komodo" i paragwajskich pancerników, napisany z dużą dozą humoru i uroku. Podczas wypraw młody Attenborough oraz jego towarzysze korzystali z gościny miejscowych plemion, a w poszukiwaniu najciekawszych gatunków zwierząt zmagali się ze zdradliwym terenem i nieprzewidywalną pogodą. Wszystko po to, by móc zarejestrować piękno i różnorodność biologiczną odwiedzanych okolic.

Na drugi kraniec świata

Kontynuacją opowieści o przygodach podczas wypraw prezentowanych w programie jest kolejna książka, „Podróże na kraniec świata. Dalsze przygody młodego przyrodnika”. Podobnie jak poprzednia pozycja, stanowi ona odświeżoną wersję opublikowanych już wspomnień Davida Attenborough i ukazała się właśnie nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka. W „Podróżach na kraniec świata” wraz z autorem przenosimy się do schyłku lat 50. XX wieku i wyruszamy w egzotyczną eskapadę w zakątki świata, o których nawet nam się nie śniło! Zaczynamy od Nowej Gwinei, gdzie młody Attenborough udał się, by sfilmować, schwytać, a następnie przekazać londyńskiemu zoo majestatyczne rajskie ptaki. W dolinie Wahgi przyrodnik poznaje wodza tamtejszego plemienia, a nawet bierze udział w rytualnym weselu! Podczas wyprawy do doliny Jimi spotyka wytwórców toporów, a także znajduje i ratuje pisklęta figówek zmiennych – rzadkiego gatunku papug. Na wyspie Pentecost poznaje lądowych nurków i historię ich rytualnych skoków. Na obrzeżach archipelagu Fidżi, wraz z autorem bierzemy udział w ceremonialnym połowie ryb, a na wyspach Tonga – w Królewskiej Ceremonii Picia Kavy. Następnie przenosimy się na Madagaskar, który wraz z brytyjską wyprawą przemierzamy w poszukiwaniu egzotycznych sifaków, flamingów, tenreków i mikrusków myszatych, a także śladów wymarłych już epiornisów. Tam też młody przyrodnik bierze udział w famadihanie – święcie powrotu zmarłych obchodzonym przez Merinów. Zgłębia także tajemnicę cynocefalusa, czyli psiogłowego człowieka i łapie węże w deszczowych lasach.

Ostatni punkt wyprawy stanowi Terytorium Północne Australii, gdzie Attenborough prowadzi nas, by podziwiać tajemnicze, starożytne dzieła sztuki. Znajdujące się tam malowidła naskalne na Nourlangie, dziś znane na całym świecie, ekipa brytyjskiego przyrodnika sfotografowała jako pierwsza! Prócz wyjątkowych dzieł, podróżnicy poznają także codzienne trudy zmagania się z pustynnym życiem. Podróż dobiega końca w Alice Springs. Jeszcze tylko ostatnie spojrzenie na Stuart Highway...

Szlachcic wśród przyrodników

Dziś – po przeszło 60 latach od wydarzeń opisanych w „Podróżach na drugi kraniec świata” – David Attenborough nadal pracuje w telewizji, poświęcając się swojej największej pasji i ani myśli o emeryturze. To prawdziwa ikona programów przyrodniczych. Jego osiągnięcia nie umknęły uwadze nawet samej królowej brytyjskiej. W 1985 roku otrzymał od Elżbiety II tytuł szlachecki, został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego oraz przyjęty do Royal Society. W 2005 roku został natomiast odznaczony brytyjskim Orderem Zasługi. Wrażenie robi nie tylko ogrom wiedzy Davida Attenborough, ale również wyjątkowy głos: silny, lecz jednocześnie łagodny i kojący, zdradzający ogromną pasję do tego, o czym opowiada widzom. Czytając historie jego wypraw zapisane na kartkach „Przygód młodego przyrodnika” i „Podróży na drugi kraniec świata” trudno nie odtwarzać w myślach tego spokojnego głosu. Warto sięgnąć po te książki, by zaspokoić podróżniczy głód – zwłaszcza teraz, gdy możliwości odkrywania kolejnych zakątków świata są mocno ograniczone. Jak wskazuje na okładce „Podróży na drugi kraniec świata” sama Krystyna Czubówna – to lektura obowiązkowa!

Książka „Podróże na drugi kraniec świata” jest już dostępna w sprzedaży.

Artykuł na podstawie książki „Podróże na drugi kraniec świata” we współpracy z Wydawnictwem Prószyński i S-ka