W przypadku poprzednich książek firmowanych nazwiskiem Martina, podobnie jak ma się to z większością literatury pięknej, nie przykładałem wagi do ilustracji lub ich braku. Częściej bowiem umieszczenie grafiki w książce uważam za niedogodność niż zaletę. Zamiast wspomagać moją wyobraźnię, najczęściej się z nią kłóci, zwłaszcza jeśli rysownik nie zna się na tym, co ilustruje. Kiedy jednak w me ręce trafił „Świat Lodu i Ognia”, od razu wiedziałem, że będzie inaczej. Już sam wygląd zewnętrzny wydania zapowiada coś nietypowego jak na dzisiejsze czasy; duży format, kolorowa, twarda i wytłaczana okładka naprawdę dobrej jakości, gustownie dobrana, ale przyciągająca wzrok kolorystyka...

W tej książce Martin zastosował całkiem oryginalny pomysł. Poprzednie jego dzieła, których akcja rozgrywa się w wykreowanych przez niego fikcyjnych realiach, sporadycznie odwołują się do czasów wcześniejszych od tych, w których nakreślona jest fabuła. „Świat Lodu i Ognia” opowiada te wcześniejsze dzieje, jednak tym razem nie w formie powieści. Najnowsza książka napisana jest w stylu opracowania naukowego, stworzonego przez historyka współczesnego wydarzeniom rozgrywającym się w pierwszych powieściach Pieśni Lodu i Ognia, ale mówiącego o dziejach sprzed wieków. Stosownie do jego wiedzy, nie wszystko jest jasne i jednoznacznie rozstrzygnięte. Klimat traktatu historycznego świetnie podtrzymują ilustracje – piękne i różnorodne grafiki stworzone przez wielu fanów twórczości Martina, a także mapy i drzewa genealogiczne. Trzeba tutaj wspomnieć, iż poza pisarzem książkę firmują Elio M. García jr. i Linda Antonsson, którzy prowadzą największą chyba witrynę internetową z tych poświęconych realiom „Pieśni Lodu i Ognia”, i bez ich współpracy pewnie wydanie to nie osiągnęłoby aż takiego poziomu, jaki możemy podziwiać. Niektóre ilustracje to prawdziwe dzieła sztuki, przekazujące czytelnikowi niepowtarzalny klimat tego fikcyjnego, ale fascynującego świata, rządzącego się jak najbardziej realnymi prawami, i wydarzeń, które w nim miały miejsce. To, że autorów grafik jest wielu, działa dodatkowo na korzyć iluzji opracowania historycznego, jakby autor czerpał z dostępnych, różnorodnych źródeł historycznych i wspierał je pochodzącymi z różnych dzieł ilustracjami.

Oczywiście „Świat Lodu i Ognia” jest nietypową lekturą ze względu na swą formę i konwencję. Trzeba jednak podkreślić, że to książka wspaniała. Jak zawsze u Martina, można w niej znaleźć perełki, które wręcz zachwycają. Choćby wyjęta jakby z Žižka przewrotna ironia wobec uczonych, którzy zawsze się mylą, gdy próbują wyjść poza znaną sobie wiedzę, ale w przeciwieństwie do innych ludzi, również te błędne, nieuzasadnione stwierdzenia próbują oblec w powagę nauki i nadać im taką samą wagę, jak prawdom udowodnionym. Subtelna ironia poddająca przelotnie w wątpliwość wiele naszych dzisiejszych przekonań z naszego realnego świata też da wiele uważnemu czytelnikowi, jak choćby ciekawe i niezwykle spostrzegawcze uwagi o tolerancji religijnej czy krytyka rozpowszechnionej, ale fałszywej legendy naszego świata, iż osiadły tryb życia jest „lepszy” niż koczowniczy czy inny „niecywilizowany”.

Przy okazji to piękne wydanie staje się ważkim argumentem w sporze między miłośnikami papierowych książek, a tymi, którzy preferują wydania elektroniczne. Nie wyobrażam sobie tej książki na czytniku. Musiałby mieć kolorowy wyświetlacz i w dodatku z ekranem takiego rozmiaru, jak rozłożona książka Świat Lodu i Ognia (niektóre ilustracje są na dwie strony). Czytnik takich rozmiarów nie miałby zaś sensu. W literaturze, a przede wszystkim w obrazie, rozmiar ma znaczenie. Widać to zwłaszcza w takim wydaniu, gdzie klasa grafiki koresponduje z jakością papieru i ogólnym wrażeniem doskonałej pracy wydawniczej.

No i doszliśmy do jedynego zarzutu, jaki można chyba wysunąć pod adresem wydania, poza oczywiście drobnymi śladami działalności chochlika drukarskiego, o czym nawet nie warto wspominać, gdyż już chyba nie będzie takich wydań jak kiedyś – bez jednego błędu. Cóż to za skaza? Bardzo mała czcionka. Rozumiem, że ilustracje trzeba było gdzieś pomieścić razem z tekstem, a założono jakieś graniczne wymiary wydania, ale jednak ja musiałem założyć do czytania mocniejsze niż zwykle okulary i na pewno niejedna osoba będzie miała z tym małym drukiem problem.

Cóż, nie ma róży bez kolców, a tym razem mamy ewenement – piękną różę z tylko jednym kolcem, w dodatku w przystępnej, jak na takie efektowne wydanie, cenie. Polecam więc z pełnym przekonaniem, zwłaszcza tym wszystkim, którzy już utonęli w Westeros.

Wasz Andrew