Nigdy wcześniej nie słyszałam o „sierocych pociągach”, a pierwsze skojarzenie przywiodło mi na myśl wywózki ludzi do obozów zagłady podczas drugiej wojny światowej. Porównanie być może nieadekwatne, wiele osób przecież zyskało dzięki takiej adopcji wspaniałą rodzinę, ciepły dom i szczęśliwe dzieciństwo. A bez względu na los jaki dzieliły dzieci, opiekunowie z Children’s Aid Society na pewno mieli intencje jak najlepsze. Ale nie dla wszystkich dzieci los okazywał się łaskawy. Choć trudno o łaskawości w ogóle mówić, gdy u samych początków jest strata rodziców, rodzeństwa lub reszty rodziny i pozostanie zupełnie samemu w obcym świecie.

Sieroty najczęściej były dziećmi imigrantów. Dzieci nie tylko nie miały w Ameryce nikogo, lecz dodatkowo były napiętnowane ze względu na brak znajomości języka (imigranci z Polski, Włoch) lub z powodu obcego akcentu (Irlandia). Los sierot z samej natury jest straszny. Sieroty z pociągów doskonale czuły (szczególnie te starsze), że nie mają szans na szczęśliwą adopcję. Brane są do domów jedynie jako tania siła robocza – do nędzy, głodu, niewolniczej pracy, do świata, w którym nikt nie dbał, by dać im rodzinny dom i choć odrobinę miłości. System, który z pozoru miał być opieką i pomocą, staje się przyczyną wyzysku i upokorzenia.

W „Sierocych pociągach” Christina Baker Kline na pierwszym planie stawia dziewięcioletnią Irlandkę, Niamh Power, która w pożarze straciła ojca i dwóch braci, a także wszelkie informacje dotyczące stanu zdrowia i losów matki i najmłodszej siostry. Niamh trafia do Children’s Aid i do sierocego pociągu. Przejeżdża Stany w „poszukiwaniu” nowego domu. Jej przerażające losy w kolejnych rodzinach zapewne nie różnią się od losów większości dzieci z sierocych pociągów. Choć szokują, wzbudzają litość i żal, doprowadzają nas do strasznego wniosku, że takie niestety jest życie. I tylko dreszcz przeszywający nasze ciało i łzy napływające do oczu dają nadzieję, że może możemy losy podobnych „biedactw” zmieniać.

Dziewięćdziesięcioletnią Vivian poznajemy jako staruszkę, która chce uporządkować strych w swoim domu, dlatego godzi się na pracę społeczną siedemnastoletniej Molly. Wkrótce odkrywamy, jak wiele dziewczyna i staruszka mają ze sobą wspólnego. Zarówno pochodzenie od tułających się ludzi (emigranci z Irlandii i Indian Penobscot), jak i osierocenie i tzw. „przenoski” od jednej rodziny do drugiej. Pomimo o wiele trudniejszych czasów, dzieje sierot sprzed stu lat i te współczesne nie są aż tak od siebie różne. Sprowadzają się do osamotnienia, tułaczki i bezustannego poszukiwania swojego miejsca w świecie. Ponad wszystko obie bohaterki to istoty otoczone bliskimi ludźmi, którzy umarli bądź je opuścili, a jednak trwają nadal gdzieś blisko, w zakątkach pamięci. Tata, trzeźwy, roześmiany. Mama, nucąca melodię. Gorycz, alkoholizm, rozpacz znikły w tych urojonych inkarnacjach; jako zmarli pocieszają mnie i chronią, inaczej niż za życia.

„Sieroce pociągi” trzymały się ponad 40 tygodni na liście bestsellerów „New York Timesa”. To niesamowita historia o wędrówce przez życie, poszukiwaniu bliskości, miłości i chociażby wytchnienia. Christine Baker Kline pisze w niezwykle ujmujący sposób – czy to opowieść Niamh w trzeciej osobie, czy przeplatająca się z nią współczesna historia Vivian i Molly, narracja jest bardzo osobista i ujmująca. To trudna lektura, mocno chwytająca za serce i wbijająca się w przejmujący sposób w emocje czytelnika. Z każdej kolejnej rodziny, z każdej kolejnej stacji pociągu brało się coś innego, a coś innego pozostawiało za sobą. Co się zabrało ze sobą przy kolejnych „przenoskach”? Co się pozostawiło? Z każdej książki, jak z każdego przystanku w życiu można coś zabrać dla siebie i pojechać ku następnym stacjom życia. Z podróży z ubogimi sierotami, w tych książkowych „przenoskach”, zabiera się naprawdę wiele.

Monika Samitowska-Adamczyk