Przedstawiona w książce geneza największej zbrodni w historii ludzkiej poraża rozmachem. Autor opisuje z uważnością i starannością narodziny nazizmu i ich uwarunkowania ekonomiczne w ówczesnej Europie, a także powstanie nazistowskich obozów koncentracyjnych – a nie polskich, wbrew często błędnej, a nawet fałszywej narracji w mediach. Podkreśla, że z Polską miały one tyle wspólnego, że były na nasze nieszczęście na jej terytorium, a polska ludność cywilna w Warszawie ochroniła największą liczbę Żydów pomimo niezwykle surowych represji. Nie umniejsza przy tym zasług Niemców i przedstawicieli innych narodowości, którzy okazali się „sprawiedliwymi wśród narodów świata”. Poddaje zdarzenia związane z Holokaustem wielostronnej analizie, przytaczając oficjalne statystyki i rozmowy ze świadkami wydarzeń, tymi, którzy przeżyli i doświadczyli piekła Majdanku, Auschwitz-Birkenau, Treblinki i Sobiboru.

Jeśli chce się zrozumieć genezę nienawiści Hitlera do narodu żydowskiego, wpływ na jego decyzję Eckarta, Streichera i innych, noc długich noży, porozumienia Haavara, ustawy norymberskie, to doprawdy trudno o bardziej kompleksowe opracowanie na ten temat niż Reesa. Pierwsze obozy koncentracyjne, szalony pomysł zaanektowania Madagaskaru dla przesiedlonych Żydów, tworzenie gett na terenie okupowanej Polski, różnice w pojmowaniu i przeprowadzaniu eksterminacji Żydów, Sinti i Romów w poszczególnych krajach – od niechlubnego przykładu Francji po jasny przykład Danii – to wszystko i dużo więcej można znaleźć w lekturze „Holokaustu...”.

Zabierając się do czytania, miałam obawy, czy podołam objętości i materii tej publikacji. Temat jest wszak nośny, a przy tym kontrowersyjny, ale po ponad 70 latach od opisywanych wydarzeń, owianych grozą i otoczonych pewnym tabu, można się było spodziewać ciężkiego kalibru. Niesłusznie. Jest to jednak chyba pierwsza pozycja popularnonaukowa, która nie tyle, że mi się podobała, ile dawkowana dzień po dniu zajmującej lektury coraz bardziej wgniatała w fotel.

Nie jest to tylko opowieść o trudnej historii, którą równie dobrze można poznać na podstawie poważnych opracowań naukowych, gdzie żywy człowiek jest tylko cyfrą w kolumnie poległych, często bezimiennych. Brytyjski pisarz opowiada o tragicznej przeszłości Żydów, Polaków i innych nacji w zawierusze drugiej wojny światowej, uwzględniając tak cenne doświadczenie i perspektywę jednostki.

Książkę tę czyta się jak najlepszy kryminał, który powinien być obowiązkową lekturą na każdym kierunku studiów, a także sprawdzianem wiedzy dla każdego polityka od prawicy do lewicy. Na pewno „Holokaust. Nowa historia” jest jednym z najrzetelniejszych świadectw najbardziej haniebnego upadku człowieczeństwa i wielką przestrogą dla ludzkości.

Alicja Klebba