Wielu pisarzy pragnie stworzyć w swoim życiu coś niepowtarzalnego, co sprawi, że ich nazwiska na zawsze zostaną zapamiętane, lub raczej – zapamiętane lepiej niż inne. Wiele pomysłów na książkę nie ma okazji ujrzeć światła dziennego, gdyż albo autor nie jest pewien, czy jego pomysł jest wystarczająco dobry, albo też obawia się niedocenienia z racji swej niewielkiej popularności. Z pewnością wiele z owych koncepcji mogłoby okazać się hitami. Niestety nigdy nie dowiemy się, co kryje się w umysłach niektórych pisarzy. Andrzej Pilipiuk wykazał się pewną odwagą, postanawiając zrealizować jeden z takich długo skrywanych i dojrzewających pomysłów, tworząc cykl „Oko Jelenia”. I dzięki mu za to.

„Oko Jelenia” to historia z pogranicza science-fiction i fantasy, opowiadająca o losach kilkorga ludzi przeniesionych w czasie w celu wypełnienia ważnego zadania. Brzmi banalnie? Na szczęście tak nie jest. Pilipiuk zgrabnie łączy elementy różnych gatunków fantastyki, tworząc dzieło oryginalne, któremu – dzięki prostemu schematowi przeniesienia w czasie i przestrzeni – nadaje nutkę świeżości. Cykl ten – zgodnie z zapowiedziami autora – pierwotnie miał zawierać się w siedmiu tomach, ostatecznie jednak padło na sześć. „Sfera Armilarna”, będąca tomem szóstym, jest zatem księgą ostatnią, która wyjaśnia wszelkie wątpliwości i ostatecznie kończy historię Marka, Staszka i Heli. Wydaje się to dobrym rozwiązaniem, gdyż usilne przeciąganie opowieści czasem obraca się przeciwko autorowi.

Fabuła „Sfery Armilarnej” zaczyna się chwilę po tym, jak Staszek brawurowo uwalnia Marka z więzienia (akcja godna samego Lisa Reinicke) i ten wsiada na pokład statku opuszczającego Gdańsk. Jak się niestety okazuje, Marek z jednej niewoli trafia do drugiej – tym razem zostaje zamknięty w tajnym więzieniu Hanzy. Staszek natomiast kontynuuje śledztwo przeciwko wrogom tej organizacji i pielęgnuje ciężko ranną Helę. Sprawy nie do końca idą po myśli Marka i Staszka; niebawem docierają niepokojące wieści od Łasicy, a bohaterów dotyka wstrząsająca tragedia. W miarę rozwoju fabuły coraz trudniej oderwać się od czytania. Pilipiuk zamiast rozwiązywać zagadki, zdaje się budować kolejne ich poziomy, aby na samym końcu powieści uderzyć z całą mocą i zburzyć misterną konstrukcję niespodziewanym rozwiązaniem. Mnie takie zakończenie wydarzeń satysfakcjonuje. Rozwikłania głównych zagadek – sprawy Hanzy i poszukiwaczy Oka Jelenia – wydają się z perspektywy całego cyklu bardzo adekwatne. „Sfera Armilarna” jest zatem idealnym zwieńczeniem całego cyklu – swoistą wisienką na torcie.

Nie będę się za wiele rozpisywał o stylu Pilipiuka, bowiem po tę książkę sięgną tylko ci, którzy przeczytali poprzednie tomy cyklu. Proza jest lekka, przyjemna i łatwo przyswajalna dla czytelnika, język nie jest stylizowany na mowę szesnastowieczną, miejscami tylko znajdziemy jakieś archaizmy, które jednak nie rażą. Wydawnictwo zachowało stosowaną w poprzednich tomach szatę graficzną i (jak przystało na solidnie wydane książki Fabryki Słów) błędów w tekście nie doświadczymy.

Odnosząc się jeszcze do całości cyklu, chciałbym zwrócić uwagę na ogrom pracy, jaką Pilipiuk włożył w zdobycie wiedzy niezbędnej do wiarygodnego przedstawienia epoki, o czym sam z resztą opowiada w posłowiu do „Sfery Armilarnej”. Jestem pod wielkim wrażeniem.

Kto czytał poprzednie tomy, a za „Sferę” jeszcze się nie zabrał, niech nadrobi tę zaległość jak najszybciej. A pozostałym – szczególnie fanom niebanalnej fantastyki, którzy lubią odpłynąć w nieznane krainy – gorąco polecam cykl „Oko Jelenia”. Nawet miejsca tak znajome jak Gdańsk, w wydaniu Pilipiuka zyskują nowego smaku, a świetny styl autora pozwala poczuć, jakby przemierzało się je razem z bohaterami. I o to właśnie chodzi w fantastyce.

Paweł Kukliński