Witaj Bombaju! Wykrzycz swoje życie!

„W nagiej dziewczynie jest osiem milionów opowieści”[1] pisze Suketu Mehta określając kobiety mieszkające w bombajskich dzielnicach czerwonych latarń. Współuczestniczki święta industrializmu. Najbardziej oddane słuchaczki głosu (wielogłosu) miasta. Jednakże nie tylko one noszą w sobie historie, fakty, marzenia. Bombaj lub trafniej Mumbaj[2], gdzie liczba obywateli obecnie sięga około 17 mln, cały stworzony jest z opowieści. I tylko odważny i szalony człowiek (czytelnik) zdecyduje się na dokładne określenie ich ilości. Tekst Suketu Mehta jest kolejną, być może milionową historią tego miejsca, lecz historią nad wyraz ważną i interesującą. Subiektywną do granic możliwości wizją. Wizją w której nienawiść i miłość, złość i poświęcenie przenikają się i koegzystują.

Suketu Mehta wychował się w Bombaju. Dorastał w mieście, które na całe życie zdeterminowało jego myślenie o sobie i własnej przynależności. Okres kilku lat, które spędził pomiędzy narodzinami w Kalkucie a przeprowadzką do Stanów Zjednoczonych jasno określi jego tożsamość. Powrót po dwudziestu latach do arkadii dzieciństwa wymusił rewizje poglądów. Współczesny Bombaj to miasto pełne gniewu i trudu. Miasto ograniczonej przestrzeni i ściśle obowiązujących, nieprzekraczalnych zasad. Bez znajomości reguł rządzących tym gigantycznym monstrum nie sposób funkcjonować. Z drugiej strony Mumbaj to metropolia, gdzie pojęcia współodpowiedzialności i więzi rodzinnych nadal pozostają aktualne . Miejsce, które reporter określa słowem „ekstremalny”: (…) ekstremum przemocy; (…) ekstremum widowiska; (…) ekstremum płci;(…) ekstremum rezygnacji. Żadne odczucia pośrednie nie wchodzą w grę.

Witaj Bombaju!

Bombaj jest miastem wymagającym. Miastem, który odrzuca nowoprzybyłych, szczególnie tych nie oswojonych z kulturą indyjską. Dlatego, aby chociaż w minimalnym stopniu zaaklimatyzować się w Bombaju należy odrzucić wszystkie przyzwyczajenia i wygody. Można zapomnieć o prywatności (Mumbaj to jedno z najbardziej zaludnionych miejsc na ziemi), można zapomnieć o bieżącej wodzie, o czystym powietrzu, o załatwieniu czegoś od ręki. Doświadczenie niemocy daje o sobie znać już w pierwszych dniach pobytu autora w Indiach. Określa zatem swoje rodzinie miasto mianem „Miasta – NIE”. Należy przebić się przez mur niechęci, zależności i powiązań. Najprostsza droga wiedzie przez okraszenie wszystkiego odpowiednią ilością gotówki. Wtedy jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki odpowiedź hydraulika, mechanika, urzędnika… będzie brzmiała „TAK”. Ulice miasta naznaczone są korupcją i terrorem. Nieustanne i bezwzględne wojny pomiędzy policją i gangsterami. Wszędobylska przemoc. Każdy zakamarek, każdy skrawek chodnika naznaczony czyimś bólem, cierpieniem i głodem. Jeśli chce się przetrwać należy posiadać ekstremalną wytrwałoś(!), ekstremalne pieniądze(!) oraz ekstremalne przekonanie(!), że to miejsce należy do mnie lub trafniej - ja należę do niego. Autor we wstępnie do książki pisze: „Bombaj jest największym miastem na planecie mieszczuchów. Bombaj to przyszłość cywilizacji miejskiej na Ziemi. Niech Bóg ma nas w swojej opiece”.
Miasto, które wydaje się być urzeczywistnieniem sennego koszmaru. To obraz Mehta. Pozbawiony egzaltacji. Trzeźwe spojrzenie, które w pierwszych dniach pobytu każe reporterowi nazywać Bombaj „popierdolonym miastem”. Miejsce dla wybranych.

Z drugiej strony, obok przemocy istnieje przyjemność, równie ekstremalna i destrukcyjna jak bombajski terror. Tancerki erotyczne, doskonale funkcjonujący porno-biznes oraz kino – Bollywood, które w Indiach traktuje się śmiertelnie poważnie. To wszystko składa się na obraz współczesnego Bombaju. Miasta sprzeczności. Hermetycznego i otwartego zarazem. Silnie osadzonego w kulturze, gdzie obok starych ruder na głównych ulicach miasta, buduje się super nowoczesne budynki. Gdzie wielu goni za karierą i zarobkiem, gdzie wielu odrzuca materialne dobra i cywilizacje by stać się konserwatywnymi dźinistami. Z całą pewnością – Bombaj to niezwykle miasto.

Wykrzycz swoje życie!

Bombaj oczami Suketu Mehta jest obrazem pełnym zapachu, dźwięku, koloru. To wizja na wskroś subiektywna, stanowiąca zapis własnego zmagania się, walki z miastem. Jest również próbą zrozumienia tej wielomilionowej cywilizacyjnej hybrydy. Tekst „Maximum City Bombaj” to bardzo osobista, bardzo dobra książka.

Jeśli ktoś wybiera się zatem do Indii, Bombaju proponuję zapoznać się właśnie z tą książką. Tak na dobry, pozbawiony złudzeń, początek.

[1] Wszystkie cytaty jak i fraza w tytule recenzji „Wykrzycz swoje życie” z: S. Mehta, Maximum City Bombaj, Wydawnictwo NAMAS, Poznań 2011.
[2] Nazwa Mumbaj jest nazwą indyjską. Bombaj jest nazwą nieaktualną, funkcjonującą w polskim nazewnictwie. W niniejszej recenzji będę stosować te nazwy wymiennie.

Witaj Bombaju! Wykrzycz swoje życie!

„W nagiej dziewczynie jest osiem milionów opowieści”[1] pisze Suketu Mehta określając kobiety mieszkające w bombajskich dzielnicach czerwonych latarń. Współuczestniczki święta industrializmu. Najbardziej oddane słuchaczki głosu (wielogłosu) miasta. Jednakże nie tylko one noszą w sobie historie, fakty, marzenia. Bombaj lub trafniej...