Za każdym razem, gdy słuchałam opowieści moich babć i ich koleżanek o wojnie, musiało paść zdanie: "I pamiętaj dziecko, sowieci od Niemców byli gorsi. To swołocz." I długo nie rozumiałam, że dla nich ruski i Rosjanin to były dwa różne pojęcia i dwie odrębne kategorie ludzi.

Książka Józefa Czapskiego chyba najpełniej pozwoliła mi pojąć te różnica między Rosjanami, które dla moich babć były tak oczywiste. Nieludzka ziemia, nieludzkie traktowanie więźniów, nieludzkie zachowania uwięzionych. Nie umiem pojąć tych trudów, które stały się udziałem milionów ludzi, którzy mieli nieszczęście urodzić się czy tylko przebywać na ziemiach sąsiadujących z Rosją Radziecką.

Podziwiam autora za sposób w jaki przelał na papier swoje wspomnienia. Ocalił pamięć o wielu swoich towarzyszach niedoli i dał świadectwo o wydarzeniach, o których słuch mógł zaginąć. Mimo, że tyle przecierpiał, nie ma w nim nienawiści. Docenia każdy najmniejszy gest przyjaźni i współczucia, którego doznaje on sam, czy inni Polacy. A przy tym nie wysuwa siebie i swoich przeżyć na pierwszy plan.

Józef Czapski odmalował doskonały portret mentalności sowieckiej, tego specyficznego sposobu postrzegania świata i traktowania ludzi. Przejścia pisarza z NKWD, gdy tak uparcie walczył o uzyskanie informacji o zaginionych oficerach z obozów w Ostaszkowie, Kozielsku i Starobielsku, po prostu nie mieszczą mi się w głowie. Co prawda znam motywy postępowania tych ludzi, chcieli ukryć mord w Katyniu, ale ten mechanizm zwodzenia, dezinformacji, wprowadzenia w błąd i stwarzania zagrożenia jest po prostu przerażający. A patrząc na losy wielu opozycjonistów w dzisiejszej Rosji, niewiele się zmieniło.

Bardzo duże wrażenie zrobiły na mnie opisy życia w Buzułku podczas formowania polskiego wojska. I ten ogromny głód literatury i kultury polskiej. Czapski tak pięknie pisze nie tylko o polskich poetach, ale też o rosyjskich twórcach.

"Na nieludzkiej ziemi" jest książką, z którą koniecznie należy się zapoznać, by wiedzieć, żeby pamiętać. Dla mnie była to bolesna i trudna lektura (zwłaszcza, gdy czytałam o losach polskich dzieci), ale była ona warta tych wszystkich emocji, które towarzyszyły mi podczas czytania jej.

Za każdym razem, gdy słuchałam opowieści moich babć i ich koleżanek o wojnie, musiało paść zdanie: "I pamiętaj dziecko, sowieci od Niemców byli gorsi. To swołocz." I długo nie rozumiałam, że dla nich ruski i Rosjanin to były dwa różne pojęcia i dwie odrębne kategorie ludzi.

Książka Józefa Czapskiego chyba najpełniej pozwoliła mi pojąć te różnica między Rosjanami, które dla...