"Wszak Czwartakami pułk ten nazywano,
Co pił za czterech, za ośmiu się bił…"

Władysława Orkana znałem dotychczas jako twórcę poezji, dramatów czy nowel, toteż natknięcie się na reportaż Drogą Czwartaków, autorstwa tego zasłużonego autora było dla mnie sporym zaskoczeniem. Już we wstępie dowiadujemy się, dlaczegóż to nie było nam dane poznać Orkana z tej jakże ciekawej strony. Otóż przez 90 lat, to jest od 1916 roku pozycja ta nie miała wznowienia. W 2006 roku została wydana przez, skądinąd bardzo sympatyczne, wydawnictwo Libron.Sama książeczka jest bardzo ładnie wydana, zawiera kilkanaście zdjęć i szkiców bardzo adekwatnych do opisywanych wydarzeń, a także krótkie biogramy wybranych postaci (między innymi Pieracki, Belina-Prażmowski, Kleeberg czy…Piłsudski). Ogromne słowa podziękowania należą się jednak przede wszystkim za sam fakt wznowienia tej lektury, pomijanej nie tylko przez reżim peerelowski, ale i przez 16 bez mała lat wolnej Polski.

Aby świat wiedział, że się Polak dziś tak samo bije,
Tak, jak przed laty zwykł był tęgo swego wroga bić.

Drogą Czwartaków (pełny tytuł to: Drogą Czwartaków. Z Ostrowca na Litwę), to pisany z poetyckim zacięciem reportaż wojenny, zawierający relację z kilkudziesięciu dni 4. pułku im. Czwartaków spędzonych na froncie w roku 1915. Mimo dość archaicznego języka czyta się tę pozycję przyjemnie, zaś ogrom informacji stricte historycznych czy militarnych sprawia, że jest to pozycja bardzo cenna, dająca możliwość poznania i zrozumienia nastrojów podówczas panujących nie tylko wśród wojaków, ale i ludności cywilnej. Na uwagę zasługuje także opis bitwy pod Jastkowem, znanej doskonale z opracowań historycznych dotyczących tego okresu.
Choć książka ta wpisuje się poniekąd w kanon lektur mitologizujących Piłsudskiego i Legiony, któremu to mitologizowaniu i idealizowaniu jestem za wszech miar przeciwny, to dzieło Drogą Czwartaków, ze względu na unikatowość, kunszt pisarski i wartość historyczną polecam wszystkim zainteresowanym nie tylko historią Polski, ale i polską literaturą.

"Wszak Czwartakami pułk ten nazywano,
Co pił za czterech, za ośmiu się bił…"

Władysława Orkana znałem dotychczas jako twórcę poezji, dramatów czy nowel, toteż natknięcie się na reportaż Drogą Czwartaków, autorstwa tego zasłużonego autora było dla mnie sporym zaskoczeniem. Już we wstępie dowiadujemy się, dlaczegóż to nie było nam dane poznać Orkana z tej jakże ciekawej...