Każdy z nas pamięta momenty swojego życia, podczas których kropla drążąca skałę doprowadza do powtórnych narodzin. Wszystkie monumentalne zasady ulegają wtedy rozpadowi, aby odkryć wielką tajemnicę przemiany. Przestępstwem wobec własnego sumienia byłoby powstrzymywanie się od tak przełomowego kroku, jakim jest odnalezienie wewnętrznego spokoju. To nie tchórzostwo doprowadza nas do takich decyzji lecz przeświadczenie, że to sumienie a nie prawo ma dyktować nam nasze obowiązki. O oczyszczeniu próbuje nam ciągle przypominać Liviu Rebreanu. O tym, że bardzo łatwo jest zakłócić duchową równowagę. To właśnie jego bohater jako szaleniec lub obłąkaniec przykuł moją uwagę przez ostatni tydzień. A może ta niespokojna dusza to nadczłowiek z którego postępowania powinniśmy brać przykład.

Sądzący został sam osądzony a jego lojalność została wystawiona na ogromną próbę. Gdy ziarno wątpliwości padnie na podatny grunt, to nie jest już możliwe usunięcie zasianego niepokoju. Apostoł Bologa stanowi przykład człowieka, którego zaczyna kusić śmierć po bliższym przyjrzeniu się jej wdziękom. Chociaż Rebreanu tłumaczy, że każde życie jest lepsze niż jego kres, to Bologa uparcie dąży do samozagłady. Jego wstrząsany ciągłą szamotaniną umysł nie przyjmuje informacji, że rozpaczliwe wybuchy myśli doprowadzą co najwyżej do bohaterskiej śmierci. Jeśli znajdą się oczywiście śmiałkowie, którzy potraktują ten tragiczny koniec jako wyraz buntu sprawiedliwości nad fałszem.

"Las wisielców" doprowadza do nieodwołalnych postanowień. Bardzo łatwo przychodzi Rebreanu stawianie szubienic, tak samo prędko tworzy wątpliwości. Jednocześnie jest mistrzem w odmowie udzielania odpowiedzi na nurtujące problemy. Radość życia może zostać zszargana milionami powodów, jednak przyczyn tego zamętu nie poznamy. Wydaje mi się, że każdy czytelnik tej książki powinien wypracować sobie koncepcje przybliżające go do zrozumienia protestu powstałego w umyśle inteligentnego człowieka. Co miało największy wpływ na postępowanie Bologi? Odciśnięcie piętna wojny na dotąd spokojnym sumieniu? Widok stryczków będących prezentem od ojczyzny? Odpowiedzi może być wiele a brzemię przygniatające duszę wymaga wnikliwej analizy.

Rumuński pisarz wspomina, że "cierpienia nam trzeba, wielkiego, ciężkiego. Tylko w cierpieniu rozwija się i rodzi prawdziwa, zwycięska miłość". Można się z tym stwierdzeniem nie zgadzać, ale warto zaznaczyć, że "Las wisielców" jest niczym innym jak jedną wielką drogą cierniową umysłu w którym zagnieździły się niespokojne idee. W przypadku tej powieści, uznałbym za najważniejszy problem dylemat człowieka, którego podświadomy humanitaryzm nie licuje z karą wymierzaną przez bezwzględny aparat państwowy. To stawianie wyimaginowanego obowiązku ponad ludzką moralność prowadzi prędzej czy później do powstania tego typu dzieł. Z wyśmienitej uczty kulturalnej zapamiętam, że ciężko osądzać innych, kiedy nasza własna dusza jest pełna wahania.

Każdy z nas pamięta momenty swojego życia, podczas których kropla drążąca skałę doprowadza do powtórnych narodzin. Wszystkie monumentalne zasady ulegają wtedy rozpadowi, aby odkryć wielką tajemnicę przemiany. Przestępstwem wobec własnego sumienia byłoby powstrzymywanie się od tak przełomowego kroku, jakim jest odnalezienie wewnętrznego spokoju. To nie tchórzostwo doprowadza...