Z przyjemnością uwięziona w Indiach (między wciąż jeszcze "Dziejami Indii" Panikkara, "Pradziejami i legendami Indii" Słuszkiewicza,"Praktykami religijnymi w Indiach", a "Hinduizmem" Flooda i..) nie znajduję czasu na inne książki, stąd sięgnęłam na półkę biblioteki po maleńką, bo zaledwie 87-stronicową książeczkę Goethego. Znalazłam w niej obok tytułowego pięćdziesięcioletniego majora, jego siostrę, jego młodziutką, zakochaną w nim od dziecka siostrzenicę Hilarię i jego syna Flavia od lat przyobiecanego Hilarii na męża. Oprócz kilku pobocznych postaci pojawia się też w tej opowieści budząca we Flavio płomienne uczucia kokietująca mężczyzn wdowa głosząca "Pieśni miłosnych nie lubię ani czytać, ani słuchać. Szczęśliwym kochankom zaczynamy od razu mimo woli zazdrościć, a nieszczęśliwi zawsze nas nudzą".
Rozpoznanie afektu w młodziutkiej Hilarii budzi w majorze tęsknotę za nowym życiem, za nadzieją na odmłodzenie się. Dowiedziawszy się, że jest kochany przez młodą dziewczynę major "w ogrodzie w pełnym rozkwiecie wiosennym widząc tyle starych drzew znowu pokrywających się liśćmi, był skłonny uwierzyć w powrót własnej wiosny". Jednocześnie jednak major konfrontuje się z obawą, że jego czas u boku młodej kobiety przeminął, że dysproporcja między posiadaną u obojga nadzieją na przyszłość jest zbyt wielka, że chcąc sprostać jej młodości daremnie wspomaga się on pomocą "adepta w kunszcie odmładzania się", że "w tym zwrotnym punkcie swego życia odczuł naraz wyraźnie, że lata, przynoszące z początku jeden piękny dar po drugim, potem stopniowo je odbierają". Kiedy w pałacu siostry majora pojawi się młody Flavio, Hilaria będzie mogła sprawdzić siłę swojej miłości do pięćdziesięcioletniego majora...

W klimacie starego domu, w którym "luksus przebogatego oświetlenia jest podstawą wszystkich uciech", w którym rozpacz odrzucenia w miłości wyraża się w poezji, w którym tworzoną poezją pociesza się zrozpaczonego rozgrywa się dramat tęsknoty za miłością, lęku przed nią i mierzenia się ze swoimi ograniczeniami wynikającymi z wieku, z doświadczeniem przemijania i starzenia się bohatera, z tym, że "wygląd zewnętrzny przeważnie znacznie wcześniej się pogarsza niż wnętrze", z łudzeniem się "nadzieją zestrojenia powierzchowności ze swoim sercem". Zaciekawiona zajrzałam do życiorysu Goethego. Ile lat miał, gdy pisał "Pięćdziesięcioletniego mężczyznę"? Znalazłam tam wieść o jego zakochaniu się w 72 roku życia w siedemnastoletniej Ulrike von Letzov, o odrzuceniu dwa lata później jego propozycji małżeńskiej. Stanie się to dziewięć lat przed jego śmiercią.
Już w I części "Fausta" napisanej przez Goethego w 1773-74 tzn wtedy, gdy autor sam miał lat 24-25, jest motyw starego mężczyzny, który płaci duszą m.in. za możliwość doświadczenia "po czasie długiego postu, co oznacza pełnia życia", za dotknięcie tajemnicy istnienia, którą odnajduje on m.in. w oddaniu mu się niewinnej młodej dziewczyny.

Wracając do książki. Ta krótka opowieść to jedno z ośmiu opowiadań wchodzących w skład powieści "Lata wędrówki Wilhelma Meistra, czyli o wyrzeczeniu". Ten tytuł też dotyka sedna opowieści, na którą pada cień wyrzeczenia. Tę powieść Goethe wydał w 1821 roku, mając 72 lata, w roku poznania Ulrike. Ponad dwadzieścia lat więcej niż bohater tej historii,który słyszy słowa pocieszenia: "Masz pięćdziesiąt lat, nie jest to aż tak dużo dla Niemca, chociaż inne bardziej krewkie narody starzeją się wcześniej".
W historii bohater pozwala sobie na to, by doświadczyć czaru dwóch kobiet: zakochanej w nim Hilarii i kokietującej go wdowy, pod wpływem której "poczuł jakiś dziwny zamęt, odurzenie, jak ktoś, kto nagle przechodzi z jednego stanu w przeciwny. Ziemia zdaje się jeszcze ruszać pod tym, kto zsiada z okrętu, światło drga w oku tego, nagle wkracza w ciemność".

Książkę czytało mi się lekko, choć budziła ona we mnie uczucia melancholijne podkreślane czarno-białymi rysunkami.
Z niektórymi stwierdzeniami Goethego nie zgadzam się. Urzeka odmienność czasu, gdy poezji i pisaniu listów przypisywano jeszcze tyle znaczenia. To, co pozostaje niezmienne to świat uczuć, ich zmienność i stałość i motyw doświadczania starzenia jako czasu tracenia i zyskiwania.

CYTATY:
- "Jak ma ukryć, znajdując się w pełni istnienia, że się tym istnieniem cieszy?"

refleksja odmładzającego się przyjaciela, aktora, mistrza w sztuce odmładzania się, której adeptem major zapragnął być w reakcji na miłość młodziutkiej Hilarii:
- "Myślicie zawsze tylko o tym, co najkonieczniejsze, chcecie b y ć, a nie w y d a w a ć s i ę. I w porządku, dopóki czymś się jest faktycznie.
Gdy jednak w końcu b y c i e musi mieć oparcie w y d a w a n i u
s i ę, które jest jeszcze ulotniejsze od bycia, wówczas każdy ostatecznie spostrzega, że lepiej by zrobił, nie całkiem zaniedbując pozoru na rzecz istoty."

Reakcja siostry majora na jego pełen zachwytu nad wdową list:
"Nigdy nie należy zwierzać się jednej kobiecie z zachwytu dla innej: za dobrze się znają nawzajem, aby się uważać za godne tak wyłącznego uwielbienia. Mężczyźni są w ich oczach jak klienci w sklepie, w którym sprzedawca ma nad kupującymi przewagę, bo zna swój towar i może wykorzystać sposobność ukazania go w najlepszym świetle, klient natomiast wchodząc do środka, jest poniekąd naiwny: potrzebuje towaru, pragnie go i chce kupić, ale bardzo rzadko potrafi nań patrzeć oczyma znawcy. Tamten wie doskonale, co daje, ten nie zawsze wie, co dostaje."

- "Bo jak dla kobiet niezmiernie bolesną jest chwila, kiedy ich niezaprzeczalna dotychczas uroda zaczyna się stawać wątpliwa, tak i dla mężczyzn w pewnym wieku, acz w pełni sił jeszcze nadzwyczaj przykre, a nawet poniekąd zatrważające są wszelkie niedostatki cielesne. "

Z przyjemnością uwięziona w Indiach (między wciąż jeszcze "Dziejami Indii" Panikkara, "Pradziejami i legendami Indii" Słuszkiewicza,"Praktykami religijnymi w Indiach", a "Hinduizmem" Flooda i..) nie znajduję czasu na inne książki, stąd sięgnęłam na półkę biblioteki po maleńką, bo zaledwie 87-stronicową książeczkę Goethego. Znalazłam w niej obok tytułowego...