"Pogranicze" to powieść o ludziach, którzy przez dziesięciolecia opierali się naporowi germanizacji.
Rzetelna znajomość tematu, pozwalająca ukazywać dzieje pogranicza to wielki i istotny walor powieści.


Pogranicze – powieść Eugeniusza Paukszty z 1961 (pierwsze wydanie - LSW w opracowniu graficznym Ryszarda Dudzickiego, 536 stron). Napisana w Poznaniu, Starej Brdzie i Turznie w latach 1958-1959.
Powieść jest formą sagi, opowiadającej o około 25 latach dziejów rodzin zamieszkujących fikcyjną wieś Dobrzewo na Ziemi Babimojskiej. Autor przedstawia dzieje chłopskich rodów dobrzewskich, zmagających się z germanizacją pomiędzy rokiem 1919 (Powstanie wielkopolskie),a 1945 (powrót do Polski). Babimojszczyzna, mimo sukcesów odniesionych tu przez powstańców wielkopolskich nie została przyłączona do II RP i znajdowała się na terenie Republiki Weimarskiej i III Rzeszy.
Autor na podstawie losów rodzin Nieźrzałków, Późnych, Zachwatów, Kaczmarków, Cichych, Pieczygłowów, Paliwodów, Fajusów, Dopatków i innych, opisuje dzieje Polaków zamieszkujących tereny Pogranicza, czyli Marchii Granicznej i problemy z jakimi stykali się w codziennym obcowaniu z niemieckimi władzami i sąsiadami (szykany, zakazy, dyskryminacja, konfiskaty, a w końcu zabójstwa, wysiedlenia i egzekucje). Paukszta scharakteryzował także postawę żandarmów, urzędników, kleru, lokalnych ziemian i rzemieślników. Sylwetki Niemców nie są jednoznacznie negatywne - nie brak wśród nich osób przyjaźnie usposobionych, a nawet popierających dążenia polskie. Autor opisał działania Związku Polaków w Niemczech, a także innych polskich organizacji, prasy polskiej oraz używane metody i fortele mające na celu obchodzenie prawa w celu wspierania społeczności polskiej i jej działań.