książka ma już 13 lat i z tej perspektywy stosunkowo łatwo jest weryfikować tezy auorów. A weryfikacja wypada pozytywnie. Od czasów Zapatero, opisywanych tutaj, Hiszpania zrobiła kolejne milowe kroki ku postępowi. Pod tym względem prześcignęła chyba najbardziej postepowe kraje Europy, czyli Norwegię i Szwecję, i obecnie wyznacza standardy nowego totalitaryzmu. Tak więc procesy, które zidentyfikowali Górny i Terlikowski, nie okazały się efemerydą i nabrały tempa.

Natomiast zupełnie nie powiodło się autorom wytłumaczenie, dlaczego tak się stało. W początkach lat 1980-tych Hiszpania była daleko w tyle za Włochami jeśli chodzi o przemiany obyczajowe; teraz to Włochy wydają się ostoją umiarkowania w porównaniu z ogarniętą sekciarskim szaleństwem Hiszpanią. Dlaczego?

Intuicja autorów krąży wokół frankizmu, ale nie przedstawiają wyraźnie domniemanego mechanizmu tej kumulatywnej radykalizacji. W zasadzie ograniczają się do banału o wahadle, które jak się za mocno wychyliło w jedną stronę, to potem musi równie mocno odchylić się w przeciwną. Może, może, ale chciałbym jednak czegoś więcej niż spekulacje okraszone przykładami szczególnie szokujących idiotyzmów zapateryzmu.

No i przecież mamy do dyspozycji jeszcze inne teorie: że kultura hiszpańska to od zawsze kultura przesady (więc przegięcia mają wpisane w charakter narodowy),że mnogość nacjonalizmów peryferyjnych napędza się sekciarstwem (bo istnieje symbioza między zachodnioeuropejskimi "małymi" nacjonalizmami i lewactwem),że antykatolicki zelotyzm ma w Hiszpanii długą tradycję (począwszy od ekscesów lat napoleońskich),że szczególnie silne w Hiszpanii media o kapitale anglosaskim przez dekady rozkładały tradycyjną obyczajowośc, że stosunkowo wysoki współczynnik nierówności społecznych (Gini w Hiszpanii jest znacznie wyższy niż we Francji czy w Niemczech) połączony z tradycją oligarchii finansowo-przemysłowych doprowadził w końcu do reakcji...

książka ma już 13 lat i z tej perspektywy stosunkowo łatwo jest weryfikować tezy auorów. A weryfikacja wypada pozytywnie. Od czasów Zapatero, opisywanych tutaj, Hiszpania zrobiła kolejne milowe kroki ku postępowi. Pod tym względem prześcignęła chyba najbardziej postepowe kraje Europy, czyli Norwegię i Szwecję, i obecnie wyznacza standardy nowego totalitaryzmu. Tak więc...