Wydawałoby się pozornie, że niezbyt wymagająca książka, opisująca jedynie środowisko przedwojennego niemieckiego tałatajstwa, lumpenproletariatu, czyli pisząc bardziej współczesnym językiem elementu kryminalnego.

Jednak to, że książka nie opisuje losów inteligencji, wielkich wzniosłych wydarzeń, czy też fakt, iż jest napisana prostym, dosadnym językiem, bez sztucznego silenia się na wyrafinowania stylu literackiego nie oznacza, że nie może być wybitna. Pod względem technicznym powieść jest oparta na monologu wewnętrznym, tzw. strumieniu świadomości. Dzięki temu możemy dokładnie poznać aktualne odczucia, myśli, skojarzenia, zamierzenia głównego bohatera.

Treściowo Doblin wprost nawiązuje do Biblii. Przede wszystkim główna postać Franek Biberkopf jest porównywany z nieszczęsnym Hiobem, na którego zostały zesłane ogromne nieszczęścia w celu próby. Jednak gdy się bliżej przyjrzeć jest to pewnym paradoksem. O ile bohater biblijny to jeden z najwspanialszych z ludzi pod względem charakteru, o tyle Franciszek z „Berlin Alexandrplatz” jest mordercą, który po odsiedzeniu wyroku w więzieniu od razu wiążę się z kryminalną hałastrą co jest zapowiedzią kolejnych powikłań w jego życiu. W sumie można by w tym miejscu porównać Franka do wczesnego Jana Valjeana z „Nędzników” Wiktora Hugo. Nawet bohater Doblina wydaje się bardziej realny, ludzki niż ten ze wspaniałej mega – powieści Hugo. We francuskiej przepięknej powieści jest zobrazowana diametralna, ogromna zmiana osobowości głównego bohatera (kryminalista- galernik staję się księdzem) co może nieco wyglądać sztucznie, podczas gdy w „Berlin Alexanderplatz” poczciwy hultaj Franek pozostaje łobuzem niemalże do końca... No zaznaczmy, że przy najmniej nie zmienia się aż tak radykalnie jak Valjean.

Jeśli chodzi o Stary Testament mamy tu także nawiązanie do Księgi Rodzaju (Złożenie w ofierze Bogu własnego syna przez Abrahama) a także Księgi Koheleta. W powieści Doblina jest dość spory fragment chyba żywcem przepisany właśnie z Koheleta, gdzie motywem przewodnim jest stwierdzenie, iż „wszystko ma swój czas” – czas rodzenia i umierania, budowania i burzenia itd.

Z Nowego Testamentu książka zawiera odniesienie do Apokalipsy (motyw wielkiej nierządnicy).

Obecne są wątki egzystencjalne, ukazanie nicości ludzkiego istnienia przez porównanie Ziemii do 300 tysięcy razy większego Słońca.

Książka niepozbawiona jest elementów humorystycznych, gdzie ukazany jest komizm sytuacyjny w przypadku największego łajdaka Reinholda, który notorycznie podrywa kobiety, porzuca, a następnie prosi Franka aby „zaopiekował się” odrzuconymi, gdy on będzie szukał kolejnych dam wątpliwej reputacji...

Ważną częścią powieści jest aspekt społeczno – polityczny. Podczas zebrania robotników proletariat wyrzuca państwu, że służy ochronie przywilejów klas posiadających przy jednoczesnym utrzymywaniu niskiego poziomu życia szerokich mas.

Jednak tym co najbardziej mnie poruszyło w książce jest genialny dialog nieszczęsnego, zrozpaczonego Franka ze Śmiercią, która uświadamia mu jego pychę, ignorancję i egoizm.

Sporo było tych nawiązań literackich. Zmieniając chronologię, można także doszukiwać się u Kena Kesseya podobieństw z przedwojenną powieścią dotyczącą losów Franka Biberkopfa. W „Locie nad kukułczym gniazdem” akcja dzieje się w szpitalu psychiatrycznym. Jest to ważne miejsce dla obu książek, gdyż zarówno w jednej jak i w drugiej dokonuje się w tym miejscu przemiana głównego bohatera, który ponadto zarówno i w jednej i drugiej powieści jest przestępcą.

Reasumując „Berlin Alexanderplatz” to bez wątpienia jedną z najsłynniejszych powieści pierwszej połowy XX wieku i jedną z wybitniejszych w ogóle w historii literatury.

Wydawałoby się pozornie, że niezbyt wymagająca książka, opisująca jedynie środowisko przedwojennego niemieckiego tałatajstwa, lumpenproletariatu, czyli pisząc bardziej współczesnym językiem elementu kryminalnego.

Jednak to, że książka nie opisuje losów inteligencji, wielkich wzniosłych wydarzeń, czy też fakt, iż jest napisana prostym, dosadnym językiem, bez sztucznego...