Korzystając z nieobecności rodziców, a co za tym idzie trzema dniami bez ograniczeń porządkowo-żywieniowych, z przyjemnością oddałam się rozkoszom lektury: tym razem doskonała zbeletryzowana biografia Hana van Meegerena, największego fałszerza obrazów XX wieku, czyli „To ja byłem Vermeerem” Franka Wynne.
Frapujący temat – barwne życie fałszerza i dokładny, wręcz drobiazgowy opis techniki, jakiej używał do podrobienia autentycznych szesnastowiecznych pigmentów i uzyskania przekonującej krakelury, czyli siateczki pęknięć na powierzchni olejnej farby – w połączeniu z lekkim piórem i starannym warsztatem nie pozostawiają nic do życzenia, jeśli chodzi o warstwę merytoryczną. Wynne sprawnie prowadzi czytelnika tak przez zawiłości dotyczące tajemnic życia i twórczości mistrza z Delft, jak i przez chemiczne rozważania nad strukturami i właściwościami farb, olejów, spoiw, laserunków. Przy takim nagromadzeniu informacji to wprost nie do wiary, ale Wynne nie nudzi. Ani przez chwilę.
„To ja byłem Vermeerem” uważam za ciekawą z jeszcze jednego powodu: porusza bowiem ciekawy problem autentyczności i szczególnego, nabożnego szacunku człowieka, do rzeczy, które są „prawdziwe”. Do dziś, oprócz wyników takich badań jak prześwietlenia promieniami Roentgena czy testów na obecność węgla aktywnego, podstawą dokonania atrybucji, uznania obrazu za autentyczny, decydujący głos mają specjaliści, znawcy, historycy sztuki. Którzy, jak wszyscy, są omylni, ulegają fałszywym wrażeniom, oceniają obraz przez pryzmat własnych oczekiwań.
Wydawać by się mogło, że obraz zawsze pozostanie obrazem, jednak wystarczy prześledzić losy kilku płócien, którym kolejne ekspertyzy przyznawały bądź odbierały szlachetny tytuł „prawdziwego…”. Różnice w cenach, które osiągały na aukcjach, dochodziły nawet do kilkunastu milionów dolarów. Nasuwa mi to nieodpartą myśl, że piękno jest sumą nie tylko harmonii, koloru i siły wyrazu, ale również opinii, wartości materialnej i prestiżu.
„Wieczerza w Emaus”, falsyfikat Van Meegeren, szybko została okrzyknięta najwspanialszym dziełem Vermeera, jednak kiedy fałszerstwo wyszło na jaw, równie szybko podniosły się głosy krytykujące kompozycję, zarzucające nieudolność warsztatu, mało plastyczny modelunek postaci – głosy, które nie podniosły się jednak przeciwko obrazowi, kiedy uznany był za dzieło mistrza z Delft.
Przypomina mi to moją znajomą z liceum, A., zagorzałą przeciwniczkę malarstwa współczesnego, przy każdej okazji wynoszącej pod niebiosa „Mona Lisę” i „Sąd Ostateczny” z Sykstyny. Intrygujące było to, że jej zachwyt nie sięgał już do malarstwa barokowego ani późniejszego, jakby na włoskim renesansie kończyła się historia malarstwa europejskiego. Nie, żeby A. była jakąś szczególną pasjonatką epoki. Ale do dziś intryguje mnie, czy uśmiech Giocondy podobałby się jej mniej, gdyby nagle wyszło na jaw, że portret jest jedynie zręcznym falsyfikatem, powstałym, powiedzmy, w XIX wieku.
U niektórych ludzi deklaracja „holenderskie malarstwo barokowe jest do dupy, nudne i brzydkie” jest świadectwem albo szczeniackiego buntu przeciw uświęconym kanonom albo braku estetycznego wyrobienia. Ale „jak zachwyca, skoro nie zachwyca”?

Odwracam kolejne strony albumu Rzepińskiej. Zapożyczenia, aluzje, nawiązania, kopie i szkice malowane dla wprawy, często słynniejsze niż ich pierwowzory, wykonywane nie przez artystów, ale przez rzemieślników, nie z porywu serca i natchnienia, ale na zamówienie kogoś, kto potrzebował wymiernego znaku swojego prestiżu i pozycji.
Przewrotność sztuki polega na tym, że przy całym pięknie i niezwykłości odsłania ludzką przewrotność.

Korzystając z nieobecności rodziców, a co za tym idzie trzema dniami bez ograniczeń porządkowo-żywieniowych, z przyjemnością oddałam się rozkoszom lektury: tym razem doskonała zbeletryzowana biografia Hana van Meegerena, największego fałszerza obrazów XX wieku, czyli „To ja byłem Vermeerem” Franka Wynne.
Frapujący temat – barwne życie fałszerza i dokładny, wręcz...