Książka ta nie jest na dobrą sprawę biografią sensu stricto, bowiem Autor opisuje w niej raczej dzieje polityczne Niemiec w okresie życia Hitlera, a postać tego ostatniego jest raczej pretekstem do snucia tej opowieści, niż jej rzeczywistym tematem. Inny nieco charakter ma początek monografii, w którym istotnie narracja skupia się tylko na osobie tego nieudanego austriackiego malarza. W rozdziałach poświęconych latom 1918-33 mamy właściwie dzieje NSDAP i jej działania prowadzące do przejęcia władzy, natomiast dla lat 1933-45: historię III Rzeszy. Oczywiście w tych częściach książki Hitler pojawia się jako jedna z najważniejszych postaci, ale nie jest tak naprawdę bohaterem głównym.

O ile nie należę do miłośników biografii pisanych głównie z perspektywy spraw łóżkowo-towarzyskich (a obecnie ten typ literatury cieszy się niestety dużą popularnością ze szkodą dla porządnej wiedzy historycznej), to w przypadku pracy Grünberga życie codzienne Führera zostało odsunięte do jednego tylko rozdziału, który na dodatek znajduje się na samym końcu książki, nie wpisuje się więc w chronologiczną kompozycję monografii. Sporo miejsca poświęcił natomiast Autor nazistowskiej elicie władzy, istotne role odgrywają doradcy (a może raczej wykonawcy woli) Hitlera. Widzimy więc ich osoby stojące wiernie w okresie sukcesów III Rzeszy, a potem zdradzających wodza, gdy zbliżał się upadek. Na plus trzeba zaznaczyć wyeksponowanie pewnych ekonomicznych motywów ekspansywnej polityki nazistów powiązanych z wielkimi niemieckimi koncernami. Z pewnością nie można tego aspektu sprawy pomijać (mimo iż te firmy, wciąż przecież istniejące, wolałyby raczej o tym wszystkim zapomnieć).

Praca powstała w oparciu o solidną bibliografię prac w różnych językach. Należy to docenić, bo przecież dostępność zagranicznych prac w epoce PRL-u nie była najwyższa. No właśnie: PRL. Tu dochodzimy do niezbyt przyjemnego aspektu całej sprawy. Książka została wydana w pewnych określonych okolicznościach historycznych, które - oględnie mówiąc - nie sprzyjały bezstronności badań. Oczywistym więc jest, że NSDAP przedstawiana jest (niesłusznie!) jako partia prawicowa, że komuniści i socjaliści niemieccy byli głównymi ofiarami systemu (nieprawda). Wszystko to jednak jest niczym w porównaniu z kwestiami dotyczącymi ZSRR. Sowieci i Niemcy zawarli w sierpniu 1939 traktat o nieagresji (ale brak informacji, że był to IV rozbiór Polski). Stalin zawarł ten układ bynajmniej nie dlatego, że był żądnym zdobyczy bandytą, ale jedynie z powodu obaw przed ekspansją niemiecką. 17 IX 1939 r. Armia Czerwona "przekroczyła wyznaczoną przez traktat w Rydze granicę" - piękny eufemizm, piękny. "Przekroczyć granicę" brzmi trochę łagodniej niż "dokonać agresji na ziemie polskie", czyż nie? Co się tyczy okresu 1939-41 Autor informuje nas, że Stalin traktował sojusz z Hitlerem jako chwilowe zabezpieczenie przed ekspansją niemiecką na Wschód. Nie jest to zgodne z rzeczywistością: sowiecki dyktator znakomicie czuł się jako sprzymierzeniec III Rzeszy i wcale nie traktował tego układu koniunkturalnie. To tylko kilka przykładów...

Podsumowując należy więc zaznaczyć, że książka skażona jest usprawiedliwianiem ZSRR wszelkimi możliwymi metodami (ewentualnie winny jest tylko sam Stalin, ale on akurat nawet w Moskwie po 1956 był tym złym). Gloryfikuje się też komunistów, gdzie tylko się da. A przecież tę książkę Autor pisał już pod koniec lat 80.! Doprawdy nie rozumiem skąd ta miłość do Sowietów... Abstrahując od tego aspektu, jest to monografia dość dobra, skupia się na zagadnieniach polityki zagranicznej i wewnętrznej Niemiec. Zwalcza opinię, że Niemcy (teraz chętnie tak twierdzą) byli w swej masie zdecydowanie przeciwni nazizmowi. Ogromne poparcie, jakiemu Niemcy udzielili swojemu Führerowi jest wyraźnie dostrzegalne ze źródeł, a także z kart tej książki. Biografia Grünberga odsłania pewne mechanizmy ukazujące jak Hitler doszedł do władzy i jak potrafił utrzymać władzę nad swoim narodem...

Tomasz Babnis

Książka ta nie jest na dobrą sprawę biografią sensu stricto, bowiem Autor opisuje w niej raczej dzieje polityczne Niemiec w okresie życia Hitlera, a postać tego ostatniego jest raczej pretekstem do snucia tej opowieści, niż jej rzeczywistym tematem. Inny nieco charakter ma początek monografii, w którym istotnie narracja skupia się tylko na osobie tego nieudanego...