Mogę śmiało powiedzieć, że to jedna z pięciu najlepszych wśród ponad 20 książek Hellera, jakie przeczytałem.

To dziwne pisać o kilkunastoletniej książce, że była przeze mnie długo wyczekiwana – ale tak właśnie było. Już w 2010, przy czytaniu „Granic kosmosu i kosmologii” – jego pierwszej przeczytanej przeze mnie książki – „Kosmologia kwantowa” pojawiła się w przypisie. Potem długo nie mogłem na nią trafić. Znalazła się raz w bibliotece, ale poza miejscem stałego zamieszkania. Znajoma wspominała o przeczytaniu jej. Wreszcie przy przeprowadzce znajomego znalazła się – na szczęście ocalała od wyprzedaży. Przez ostatnich 10 lat Heller pisał i wznawiał głównie książki filozoficzno-teologiczne – ze szczytnym wyjątkiem „Elementów mechaniki kwantowej”. To zaczęło nawet budować fałszywy obraz Hellera jako filozofa udającego fizyka. Dlatego można było poczuć głód konkretu i „twardej nauki”. Ta książeczka go w pełni zaspokaja.

Na rynku nie brakuje książek popularnych o kwantowaniu grawitacji – są Hawking, Penrose i liczni strunowcy jak Kaku, Greene i Susskind. Nie widziałem jednak krótkiej pracy przeglądowej takiej jak ta.

Wydanie jest niezłe. Ma krótkie rozdziały z podrozdziałami, spis treści na początku, bibliografię, skorowidz, przypisy na bieżących stronach, tak jak rozdziały podawane na każdej stronie. Prawie nie ma jednoliterowych sierotek, wdów, a szewców i bękartów nie ma wcale. Pierwsze akapity po środtytule nie mają wcięcia – to dobry, podobno dość nowy trend, tak jak używanie półpauz zamiast pauz. Jednak nie byłbym sobą, gdybym nie przyczepił się do czegoś.

Niestety indeks rzeczowy i osobowy są wymieszane. Grzbiet jest zapisany z dołu do góry, co jest irytującą wadą tej serii Prószyńskiego. Zdarzają się kilkuliterowe sierotki (dla symboli matematycznych nawet jednoliterowe) i wdowy. Przy ok. 50 znakach na wiersz i przy dzieleniu wyrazów można by je usunąć bez szkód dla justowania. W paru miejscach brakuje ilustracji, o jakie prosi się tekst – zwłaszcza że jest na nie sporo miejsca w takim krótkim dziełku. Można by też dodać więcej przypisów – bez ogólników jak „wielu uczonych”, „liczne doświadczenia”, „doskonale sprawdzono” itd. W jednym miejscu niepotrzebnie używa jednostki angstrema. Znalazłem też jeden kwiatek: „praca L. Randalla”. L. Randall to kobieta i ma na imię Lisa. :-) Jest autorką dość znanej książki „Pukając do nieba bram”.

Heller zaryzykował też bardzo śmiałym stwierdzeniem, że kwantowanie grawitacji to problem numer jeden współczesnej fizyki. Nawet jeśli można mówić o czymś takim jak „najważniejszy problem”, to chyba mało który fizyk, nawet teoretyk, nawet kosmolog, zgodzi się, że to akurat kwantowa grawitacja nim jest. Stoi gdzieś w rozkroku między fizyką, matematyką i filozofią. To nic złego, ale trudno uznać obrzeża fizyki za jej centrum. Przypomina się cytat, że historycy lubią określać swoje ulubione epoki jako przełomowe. Podobnie Lederman na koniec „Boskiej cząstki” zwracał uwagę, jak to miło być potrzebnym. W samej kosmologii i relatywistce dużo gorętsze wydają się problemy ciemnej materii i energii albo fal grawitacyjnych.

Mimo to książka jest udana i jej usterki nie przeszkadzają mi w poleceniu jej komukolwiek – laikom w każdym wieku (może od poziomu gimnazjum), studentom ścisłych kierunków i samym naukowcom. Heller daje popis swojego dobrego stylu – np. wstęp zaczyna od rozważenia znaczeń słowa „wstęp”. Ma inspirujące cytaty, często na końcach rozdziałów. Chyba dodam je do Wikiquote.
– „Nie tylko Wszechświat jest wyzwaniem dla człowieka. Człowiek jest wyzwaniem dla samego siebie”.
– „Jeżeli fizyki nie nazywamy dziś królową nauk, to tylko dlatego, że światem już nie rządzą koronowane głowy”.
– „Energie potrzebne do tego, by spenetrować obszar kwantowej grawitacji, są tak ogromne, że może nimi swobodnie operować tylko literatura science fiction”.
– „Przepowiednie w fizyce mają to do siebie, że ich spełnienie zaskakuje nawet najśmielszych proroków”.
– „Fizyka to pasjonująca nauka, bo jest naszym Wielkim Pytaniem skierowanym do Rzeczywistości”.

Po usunięciu paru wad książeczka będzie wzorowa.

Mogę śmiało powiedzieć, że to jedna z pięciu najlepszych wśród ponad 20 książek Hellera, jakie przeczytałem.

To dziwne pisać o kilkunastoletniej książce, że była przeze mnie długo wyczekiwana – ale tak właśnie było. Już w 2010, przy czytaniu „Granic kosmosu i kosmologii” – jego pierwszej przeczytanej przeze mnie książki – „Kosmologia kwantowa” pojawiła się w przypisie....