PRZEROST FORMY

Piąta powieść Doctorowa, opublikowana po pięcioletniej przerwie (1980),jest pod względem formalnym kontynuacją wielowątkowej konstrukcji poprzedzającego ją "Ragtime'u", zaś pod względem fabularnym - wariacją na temat głośnej w swoim czasie "Tragedii Amerykańskiej" (1925) Theodore'a Dreisera. Doctorow zastąpił bohatera o usposobieniu romantycznym - młodym włóczęgą w sowizdrzalskim, bezczelnym stylu. Przesuwa też akcję z przełomu XIX i XX wieku na lata 1930, co daje okazję do portretu Ameryki doby wielkiego kryzysu. Perypetie młodego Joego z Patersonu vel Joego Patersona vel Josepha Korzeniowskiego (sic!) zahaczają o groteskowy cyrk objazdowy, środowiska robotnicze i związkowe, a przede wszystkim o luksusową rezydencję w górach Adirondack w stanie Nowy Jork, w której poznaje - oprócz bajecznie bogatego właściciela - marzącą o ucieczce dziewczynę gangstera oraz zakochanego w żonie gospodarza niespełnionego poetę. W ostrym portrecie różnic ekonomicznych w Ameryce, zwłaszcza w części poświęconej fabryce, w której pracuje Joe, czuje się lewicową wrażliwość Doctorowa. Natomiast wątek romansu z dziewczyną gangstera i ucieczki przed jej "właścicielem" zapowiada późniejszego o dekadę "Billy'ego Bathgate'a". Z kolei - w wyraźnej i celowej opozycji do dzieła Dreisera - Doctorow funduje nam w zasadzie happy end, ale taki, za który ceną jest utrata osobowości. Bo cóż z bogactwa, kiedy nie jest się już sobą?

Formalnie autor "Księgi Daniela" nadal eksperymentuje z powieściową formą i pod tym względem "Jezioro Nurów" jest jego najbardziej chyba awangardowym dziełem aż do powstania "Miasta Bożego" (2000). Przeplata narracje pierwszo- i trzecioosobowe, zmienia punkty widzenia od Joego do poety Penfielda, raczy nas (nienajlepszą) poezją tego drugiego, monologami wewnętrznymi i dokumentami w typie dossier. No i zapomnijcie o chronologii. W efekcie powstała książka, która na przemian intryguje i irytuje, bo interesującą, pełną paradoksów i bogatą w emocje historię podaje w sposób, który co rusz wybija z rytmu. Jakkolwiek niektóre z tych zabiegów (niektóre monologi wewnętrzne, część z zaburzeń chronologii, bezdyskusyjna narracyjna swada autora w partiach tradycyjnej prozy) dobrze się bronią, to zbyt wiele tu elementów, których istnienie trudno zaakceptować, i - co gorsza - uznać za zasadne w takich ilościach jak zaserwowane (dotyczy to zwłaszcza wierszy Penfielda i części mętnych monologów wewnętrznych). Zbyt wielki w stosunku do powieściowych potrzeb jest też chaos w chronologii. I nawet jeśli ostatecznie opowieść trafia do celu, to wydaje się, że skomplikowanie formy powyżej pewnego poziomu niszczy jej czytelność, w zamian nic już nie wnosząc do jej znaczeń. Słowem - lekki przerost formy nad treścią, ze szkodą zarówno dla jednej jak i drugiej.

___
www.ZaOkladkiPlotem.pl : Rzetelne recenzje od 2011 r.

PRZEROST FORMY

Piąta powieść Doctorowa, opublikowana po pięcioletniej przerwie (1980),jest pod względem formalnym kontynuacją wielowątkowej konstrukcji poprzedzającego ją "Ragtime'u", zaś pod względem fabularnym - wariacją na temat głośnej w swoim czasie "Tragedii Amerykańskiej" (1925) Theodore'a Dreisera. Doctorow zastąpił bohatera o usposobieniu romantycznym - młodym...

Ciut formalnie przekombinowana, co sprawia, że nie czyta się wartko, choć wciąż warto, ale Doctorowa uwielbiam za marsz czy ragtime, które się czytało z zapartym tchem

Ciut formalnie przekombinowana, co sprawia, że nie czyta się wartko, choć wciąż warto, ale Doctorowa uwielbiam za marsz czy ragtime, które się czytało z zapartym tchem