Jak przeszczepić dzicz?

Mario Varga Llosa jest nietuzinkowym autorem, co znalazło odzwierciedlenie w postaci Nagrody Nobla. Wypracował własny, oryginalny styl, a kunszt literacki doprowadził do perfekcji. Jednak jak radził sobie na początku kariery?

Akcja rozgrywa się w Peru w pierwszej połowie XX wieku, równolegle na dwóch obszarach, które swobodnie można ochrzcić jako pustynia i dżungla. W Piurze, położonej między piaskami, pojawia się tajemniczy przybysz - don Anselmo. Mężczyzna spokojnie i bez pośpiechu wgryza się w społeczność Piurańczyków i zostaje przez nich całkowicie zaakceptowany. Sympatyczny i inteligentny staje się znaną osobistością. Jednak gdy postanawia wybudować tytułowy Zielony Dom, spokojne i ustatkowane życie w Piurze wywraca się do góry nogami. Z kolei w nieprzewidywalnej dżungli w najlepsze trwa handlem kauczukiem między Indianami i chrześcijanami, a Mateczki z misji siłowo nawracają porwane z plemion dziewczynki. Losy bohaterów z obu tych miejsc powoli się splatają i (o dziwo) w epilogu zgrabnie zamykają, tworząc spójną całość.

Llosa już od pierwszych stron daje wyraz swojego pisarskiego talentu. Autor zdecydował się wprowadzić dwa rodzaje narracji. Pierwszy klasyczny - trzecioosobowy. Drugi, o wiele bardziej skomplikowany przypomina w formie strumień świadomości, jednak jest czymś zupełnie innym. Jego struktura składa się ze swobodnie wymieszanych opisów i dialogów zawartych w ciągach wielolinijkowych zdań. Przypomina zapis myśli stojącego z boku obserwatora.

Również linia chronologiczna nie należy do tradycyjnych. Od samego początku czytelnik jest przerzucany o całe dekady, bez żadnych wskazówek, gdzie obecnie się znajduje. Wprowadza to niesłychany chaos, potęgowany przez wielość postaci i brak wyraźnego protagonisty. Dodatkowo niektóre z nich są inaczej nazywane w różnych okresach, a czasem kilku bohaterów ma takie samo imię. Ten celowy mętlik sprawia, że przy początku lektury błądzi się jak dziecko we mgle, jednak stopniowo, strona po stronie, łącząc niektóre fakty, można stworzyć sobie logiczny i zwarty obraz tego, co się wydarzyło.

Jedynymi pewnymi i stałymi - od samego początku - elementami powieści są dżungla i pustynia. Dlatego skłaniam się ku wnioskowi, że właśnie o tym miał być Zielony Dom. O społecznościach dwóch miejsc, a nie o konkretnych bohaterach, którzy mimo swej wyrazistości, gubią się w natłoku innych osób.

Co Llosa chciał nam powiedzieć, pisząc tę powieść? Na początku pokazał dżunglę. Miejsce pełne niebezpieczeństw. Rwąca rzeka, insekty, Indianie porozumiewający się w zwierzęcy wręcz sposób. Ledwo dający sobie radę żołnierze i zakonnice na misji, stanowiące oazę spokoju (chociaż autor wyraźnie zaznaczył - lasem napierającym na mury misji i nieprzebytą gęstwiną tuż za tylną furtą - że jest to element niepasujący, obcy). Potem przedstawił nam Piurę – spokojne miasto położone na pustyni i niespieszne tempo życia jego mieszkańców.

W okresie obejmowanym przez fabułę dżungla wdziera się do Piury dwa razy, całkowicie ją zmieniając. Za drugim razem jest to Bonifacja - Indianka wychowana w misji, która potem trafia do miasta jako żona Sierżanta. Jej przybycie nieźle namieszało w życiu niejednego Piurańczyka, jednak nie zmieniło oblicza całego miasta. Natomiast pierwszym zastrzykiem dziczy był sam Zielony Dom (którego kolor w tym świetle jest nieprzypadkowy). Ten budynek postawiony za miastem na piaskach pustyni wywróciło spokojne życie Piury do góry nogami. Ale jak do tego wszystkiego doszło? Ostatnią cegiełką spajającą całą fabułę i wyjaśniającą wiele spraw jest dosłownie kilka słów zawartych w epilogu.

W tej powieści nie znajdziemy wartkiej akcji, niezwykłych zwrotów fabuły czy napięcia, które zamraża krew w żyłach. Jest to po prostu oderwany od reszty, przedstawiony przez autora, pewien okres historii. Wyraźnie da się odczuć, że po ostatniej stronie powieści, ludzie dalej będą żyli swoim życiem. Zielony Dom nie jest książką łatwą. Ani do czytania, ani do zrozumienia. Ale mimo to warto po nią sięgnąć. Dostarcza świetnego materiału do przemyśleń.

Jak przeszczepić dzicz?

Mario Varga Llosa jest nietuzinkowym autorem, co znalazło odzwierciedlenie w postaci Nagrody Nobla. Wypracował własny, oryginalny styl, a kunszt literacki doprowadził do perfekcji. Jednak jak radził sobie na początku kariery?

Akcja rozgrywa się w Peru w pierwszej połowie XX wieku, równolegle na dwóch obszarach, które swobodnie można ochrzcić jako...