"On bezgranicznie kochał swoją wybrankę, a ona całym sercem kochała jego. Coś takiego musiało się skończyć nieszczęściem." - to najlepsze podsumowanie "Ulany" Kraszewskiego. Powieść ta należy całkiem zasłużenie do najwybitniejszych i najciekawszych dzieł tego najbardziej płodnego polskiego pisarza oraz romantyzmu w naszym rodzimym wydaniu. Pomimo swojej prostoty i dosyć czarno-białej konstrukcji postaci, a jednocześnie oszczędnej formy (żeby nie powiedzieć – miejscami skąpej) utwór posiada szereg cech, które dodają mu charakteru sprawiając, że historię Tadeusza i Ulany poznaje się z ciekawością.
Najważniejszym i właściwie jedynym rozwijanym wątkiem jest związek pary głównych bohaterów, ale miejscami wplecione zostały w fabułę fragmenty dotyczące bardziej ogólnej problematyki – być może nawet niezamierzenie przez autora. I tak mamy tu kwestię relacji przedstawicieli warstw posiadających (szlachty, arystokracji) z chłopstwem, statusu kobiet w czasach zaborów czy kondycją pewnych niepisanych tradycji, które przetrwały poza dużymi miastami mimo powszechnego rozwoju gospodarczego oraz zmian w mentalności społeczeństwa XIX wieku.

Trudno tutaj o jakieś poważne streszczenie, gdyż rzecz sprowadza się właściwie do źle widzianego w tamtych czasach, nielegalnego związku chłopki z paniczem, który to kończy się tragedią. Historia jakich wiele? Być może, ale jeżeli weźmie się pod uwagę fakt, że akcja dzieje się na Polesiu (czyli mamy nasze polskie realia), główni zainteresowani nie są postaciami kryształowymi jak w niektórych światowych romansach, a stany emocjonalne samej Ulany zostały opisane bardzo sugestywnie, to ostatnie kilkanaście stron potrafi rzeczywiście wywołać duże wrażenie.
Całość tej krótkiej powieści stanowi także mimowolną pochwałę prostego życia. Może nie tyle na wsi (bo obsługa dworu i mieszczanie – znajomi Tadeusza również mają tu coś niecoś do powiedzenia), co ogólnie nieskażonego wyrobami cywilizacji, blisko z naturą, od świtu do zmierzchu, rolniczego chciałoby się powiedzieć. Trochę to „Chłopi” Reymonta, a trochę „Żywot człowieka poczciwego”. Przesłanie to jawi się jako delikatna pogarda próżności tego świata i jego zbytku, a skupienie się na „rozkoszy” (według Mikołaja Reja), czyli skromnym, zacnym, cichym żywocie w rodzinnym gronie i na własnym gospodarstwie. Gdyby nie losy bohaterów, to wydźwięk „Ulany” byłby nostalgiczny i bardzo ciepły, a tak dostajemy dramat romantyczny w urzekającej scenerii z ciekawie zarysowanymi postaciami, który dosyć niespodziewanie przekształca się w tragedię. Być może właśnie to pozornie przeciwstawne zestawienie stanowi o jakości dzieła Kraszewskiego.

"On bezgranicznie kochał swoją wybrankę, a ona całym sercem kochała jego. Coś takiego musiało się skończyć nieszczęściem." - to najlepsze podsumowanie "Ulany" Kraszewskiego. Powieść ta należy całkiem zasłużenie do najwybitniejszych i najciekawszych dzieł tego najbardziej płodnego polskiego pisarza oraz romantyzmu w naszym rodzimym wydaniu. Pomimo swojej prostoty i dosyć...