Książka Dmowskiego to z pewnością pozycja, która ukształtowała myślenie polityczne wielu Polaków. Twórca endecji był pierwszym nowoczesnym politykiem polskim na przełomie XIX i XX wieku - to jemu zawdzięczamy postrzeganie polityczności w kategoriach interesów, realizmu, walki o wpływy, czego wcześniej w polskiej publicystyce brakowało.

Jak dziś się czyta "Myśli..."? Zaskakująco dobrze. Książka napisana jest w sposób klarowny, nowoczesny, ale nie traktujący omawianych zagadnień w sposób niepoważny, to po prostu dobra publicystyka. Oczywiście, są elementy odnoszące się do bieżącej sytuacji Polski (książka napisana została na początku XX wieku), ale wiele myśli Dmowskiego jest aktualnych do dziś, dlatego "Myśli..." wydają się być ponadczasowe.

Dmowski widzi politykę, jako ciągłą walkę między narodami. Każdy naród rozwija się, kiedy rozszerza swoje wpływy i eksportuje swoją kulturę. Stąd też atakuje bierność Polaków - uważa, że Polacy powinni angażować się w życie społeczne. Wbrew stereotypom - lider Narodowej Demokracji nie idealizował narodu polskiego, a wręcz przeciwnie: "Myśli..." pełne są krytycznych uwag wobec narodowych słabości Polaków, Dmowski nie ma też w sobie nic z szowinisty - zauważa pozytywy innych narodów, więc chciałby, aby jego naród takie cechy również przejmował.

Problem z poglądami Dmowskiego musi mieć każda osoba o poglądach bardziej indywidualistycznych, konserwatywnych, wolnościowych, czy nawet chrześcijańskich. Roman Dmowski spogląda na życie społeczne tylko poprzez ciągłą walkę pomiędzy narodami - czy jednak nie przypomina to marksistowskiej walki klas, tylko tym razem to inne grupy społeczne walczą ze sobą? Oczywiście, historia świata to podboje jednych państw przez drugie, ale dopiero po rewolucji francuskiej wojny zaczęły mieć charakter totalny, cywilny i narodowy. Nacjonalizm jest dzieckiem rewolucji francuskiej, więc tu można zauważać jego podobieństwo z socjalizmem, choć oczywiście Dmowski socjalizm krytykował, ale ze względu na jego internacjonalizm. Każdy, kto zna konserwatywną krytykę rewolucji francuskiej musi sceptycznie podchodzić do nacjonalizmu, ale ta rewolucja już się odbyła i zostawiła piętno na świecie. A więc mamy państwa narodowe i ciągłą walkę narodów - być może jest to prawda, w takim razie Dmowski wyciąga z zastanej rzeczywistości wnioski i pokazuje nam, jak w takiej rzeczywistości powinniśmy działać. Postulat walki narodowej i poszerzania ekspansji własnej "większej rodziny" wydaje się być słuszny, ale każdy liberał musi zadać pytanie: kto zdefiniuje cele narodu? Roman Dmowski pisze, że jednostka powinna porzucić własne aspiracje, które stoją w sprzeczności z interesem narodu, ale pojęcie "dobra wspólnego" zawsze wydaje się być niejasne i rozumiane różnie przez każdego.

Książka Dmowskiego to z pewnością pozycja, która ukształtowała myślenie polityczne wielu Polaków. Twórca endecji był pierwszym nowoczesnym politykiem polskim na przełomie XIX i XX wieku - to jemu zawdzięczamy postrzeganie polityczności w kategoriach interesów, realizmu, walki o wpływy, czego wcześniej w polskiej publicystyce brakowało.

Jak dziś się czyta "Myśli..."?...