Hulaj dusza, piekła nie ma
Värmlandia, z tego co udało mi się wynieść z treści książki, jej opisu oraz internetowych szperań to malownicza kraina podobna do Tolkienowskiego Shire. Fakt, iż to miejsce przez wiele lat było kolebką dla szwedzkiej pisarki, (nadal je można wskazać palcem na mapie) to jedyny punkt zaczepienia, który trzyma nas w realnym świecie podczas czytania tej książki. Wszystko inne nie jest już takie oczywiste więc śmiało może być poddawane w wątpliwość przy interpretacji. Selma Lagerlöf to pierwsza noblistka w dziedzinie literatury, uhonorowana tym odznaczeniem „za obecny w jej pismach wzniosły idealizm, żywą wyobraźnię oraz duchowe postrzeganie”. Po przeczytaniu powieści Gösta Berling, trudno się z tymi argumentami nie zgodzić.

Historie przedstawione w książce, czasem zabawne, innym razem nieco zatrważające, ale wszystkie tak samo mroczne oscylują wokół pewnego specyficznego proboszcza – tytułowego Gösty Berlinga. Jako jeden spośród kilkunastu kompanów w różnym wieku rezyduje w przybytku pani majorowej. Kobieta lubująca się w majątku postanawia zawrzeć pakt z diabłem, w którym to zobowiązuje się do oddawania rokrocznie duszy jednego z mężczyzn w zamian za utrzymanie bogactwa. Układ wychodzi niestety (albo stety) na jaw, a pijani krajanie szerzą po skandynawskich błoniach przemoc, rozpasanie i marnotrawstwo mimo tego, że każdy z nich, na swój sposób jest szlachetny i honorowy.

Książka Pani Selmy to podróż do magicznego świata, w którym nie sposób oddzielić wydarzeń rzeczywistych od urojonych. Całość przedstawiona w iście baśniowy sposób. Mnogość ludowych podań, legend skandynawskich i wpisująca się w to wszystko etyczno-moralna tradycja chrześcijaństwa, częste inwokacje, opiewające piękno przyrody i personifikujące ją niekiedy jako bohatera powieści, mitologizacja rzeczywistości, obecne w krainie widziadła, duchy, diabły i czarownice, a także całkiem sporo odniesień do dzieł w tamtych czasach już istniejących (niekoniecznie literackich), wszystko spisane językiem adekwatnym do epoki (pokłony albo gromy dla Franciszka Mirandoli) stanowi dla mnie znaczny przerost formy nad treścią, chociaż nie da się ukryć, że jest to esencja utworu. Przedstawienie: psychologii tłumu, wewnętrznych problemów, z jakimi borykali się w tamtych czasach ludzie, nierozerwalnego sprzężenia dobra ze złem, ludzkiej egzystencji skazanej na targanie przez „demony” z powodu zwyczajnej bezsilności, często irracjonalnego zachowania, to proces, którego nie doświadczymy tu na pierwszy rzut oka. Powiem więcej, proces odkopywania treści prześwitującej przez metafizyczną mroczną otoczkę jest żmudny i nieco nudny. Jednak odebranie autorce tego neoromantycznego tła, w które wprost idealnie wkomponowuje się postać przystojnego, niesamowicie uzdolnionego upadłego proboszcza z Broby spowodowałoby niewiarygodne spłycenie powieści. Odskocznię od patosu, podniosłego stylu i odwracania uwagi czytelnika na niekiedy kilka stron stanowi rozdział poświęcony genialnemu konstruktorowi, który to wszedł w układ z leśną boginką. Przyjemny, warty uwagi i skłaniający do przemyśleń, jednak napisany jakby inną ręką.

Utwór, stanowi według mnie pewne podobieństwo z Weselem Wyspiańskiego lub drugimi Dziadami Mickiewicza. Jeśli miałby być zekranizowany w czasach współczesnych widziałbym go jako fuzję umiejętności Guya Ritchiego (Sherlock Holmes) z Timem Burtonem. Mimo odznaczenia autorki Noblem literackim, zarówno po jej inne dzieła jak i poraz kolejny po losy Gösty Berlinga nie sięgnę.

Hulaj dusza, piekła nie ma
Värmlandia, z tego co udało mi się wynieść z treści książki, jej opisu oraz internetowych szperań to malownicza kraina podobna do Tolkienowskiego Shire. Fakt, iż to miejsce przez wiele lat było kolebką dla szwedzkiej pisarki, (nadal je można wskazać palcem na mapie) to jedyny punkt zaczepienia, który trzyma nas w realnym świecie podczas czytania...