Tak wielkie miałam oczekiwania wobec tej książki, że wystawiam jej ocenę ze smutkiem i zażenowaniem. Ale nie mogła być ani wyższa, ani niższa.

Z jednej strony sugestywne (często nieco zbyt patetyczne, ale w tym szczególnym wypadku mnie to nie drażniło) opisy varmlandzkich krajobrazów i życia na Północy, twardego i dla chłopów (którzy mieli od zawsze w Szwecji pozycję nieporównywalnie wyższą od przedstawicieli tej warstwy w innych krajach Europy, stąd i w "Goście Berlingu" grają niepoślednią rolę), i dla arystokratów. Zachwyty Lagerlof nad jej krajem lat dziecinnych to prawdziwa uczta dla serca szwedofilów (zwłaszcza dla mnie, jako że niedaleka od Varmlandu Dalarna to mój ukochany kawałek Skandynawii w ogóle). Wciągająca fabuła, która pozwala uporać się z książką w dwa, najwyżej trzy wieczory, bo z ciekawością brniemy w nią dalej i nie możemy przestać. Prawie Schulzowska (oczywiście w treści, nie w formie) mitologizacja rzeczywistości, przez co miejscami z trudem odróżniamy rzeczywiste miejscowości szwedzkie od urojeń i masek, które je pokrywają, a akcję powieści od wytworów dziecięcej wyobraźni, która ubiera je w coraz to barwniejsze i bardziej baśniowe sukienki (zresztą czytając, nie można się oprzeć wrażeniu, że słucha się narracji dużego dziecka, które powtarza zasłyszane dawniej opowieści tak, jak je zapamiętało i przetworzyło we własnej fantazji). Do fragmentów (przede wszystkim opowieści o genialnym konstruktorze i bogince leśnej, która przywodzi na myśl obrazy Muncha i wszystkie potwory modernizmu w jednym, oraz pogodnej historyjce o Liljecronie wracającym do domu z Ekeby i nie mogącym wrócić) na pewno będę powracać, zwłaszcza że fabuła jest niesamowicie porwana i poszczególne rozdziały można traktować niejednokrotnie jako zupełnie odrębne całości. To pozwalało mi się "Gostą Berlingiem" cieszyć, choć z punktu widzenia spójności dzieła ta ostatnia zaleta też może być wadą.
Z drugiej strony - dziwaczna (u noblistki przecież!) nieadekwatność stylistyczna, popadanie w banały, ckliwy język (bliski podaniom ludowym i przypowieściom biblijnym, ale dziedziczący po nich rozwlekłość i zdolność do zanudzania na śmierć, a nie siłę i urok), nieporadne charakterystyki niektórych bohaterów, nadanie masom jakiejś dziwacznej, zbiorowej świadomości, a wreszcie dorabianie do poszczególnych historii nieproszonych (a nawet, o ile nie jestem po prostu czytelnikiem głupim, ograniczonym i niewrażliwym na mądrości ludowe, wyraźnie nieadekwatnych*) morałów oraz sprzedawanie prostej jak budowa cepa historii w formie nadmiernie rozbudowanej i przez to trudnej do przyswojenia - wszystko to daje nam w sumie klasyczny przerost formy nad treścią. Książka, o której wyobrażenia są chyba więcej warte, niż ona sama - choć ten ostatni zarzut może należałoby czynić potomności, która "Gostę Berlinga" owiała nimbem nie do końca zasłużonej legendy.

A to w moim odczuciu - podobnie jak książki Hugo - po prostu wysokiej klasy czytadło, ni mniej, ni więcej.

*Historia starej hrabiny Dohna i ptaków.

Tak wielkie miałam oczekiwania wobec tej książki, że wystawiam jej ocenę ze smutkiem i zażenowaniem. Ale nie mogła być ani wyższa, ani niższa.

Z jednej strony sugestywne (często nieco zbyt patetyczne, ale w tym szczególnym wypadku mnie to nie drażniło) opisy varmlandzkich krajobrazów i życia na Północy, twardego i dla chłopów (którzy mieli od zawsze w Szwecji pozycję...