Pamięć zbrodni ludobójstwa, której naziści dokonali w obozach koncentracyjnych, z biegiem lat będzie się zacierać. Ci, którzy przeżyli pobyt w obozie, są dziś ludźmi w podeszłym wieku. Czas jest nieubłagany i niedługo zabraknie naocznych świadków tamtych zdarzeń. Spisywanie relacji byłych więźniów, porządkowanie ich i układanie w pewną całość jest sposobem na oddanie hołdu wszystkim tym, którzy o swoich losach nie mogą już zaświadczyć.

„Kobiety z bloku 10. Eksperymenty medyczne w Auschwitz” to książka opisująca poczynania lekarzy obozowych, którzy zatrudnieni byli w KL Auschwitz i w KL Birkenau. Autor poświęca wiele stron na zapoznanie czytelnika zarówno z biografią oprawców, jak i ich ofiar. Wymienia ich z nazwiska, bo każde ich działanie pociąga do odpowiedzialności nie instytucję, ale właśnie ich samych jako ludzi, choć nie wszyscy ponieśli za swoje czyny karę.

Mamy więc Carla Clauberga, profesora ginekologii, człowieka niskiego wzrostu, niepozornego z wyglądu, który nigdy nie wypowiadał choćby jednego słowa do kobiet poddawanych eksperymentom. Były dla niego jedynie przedmiotem badań, a nie ludźmi. Prowadził prace badawcze nad uzyskaniem trwałej niepłodności, przy zachowaniu na tyle dobrego zdrowia, by móc nadal pracować i funkcjonować na co dzień. Szukał metod nieoperacyjnych, które byłyby w miarę możliwości tanie i masowo dostępne. Wbrew woli kobiet wstrzykiwał im środki chemiczne do macicy w takich ilościach, by wypełnione zostały też jajowody aż po jajniki. Celem było uzyskanie stanu zapalanego i w jego rezultacie niedrożności. Zabieg powtarzano na każdej kobiecie wielokrotnie, i choć był bolesny, nie stosowano znieczulenia ani w trakcie, ani potem.

Horst Schumann prowadził natomiast doświadczenia z użyciem promieni Rentgena. Cel był taki sam – trwała niepłodność, z tym że obiektem jego badań były nie tylko kobiety, lecz także mężczyźni. Próbował doprowadzić do zniszczenia narządów rodnych przez naświetlanie radem w dużych dawkach promieniotwórczych. Wynikiem tych eksperymentów była często choroba popromienna. Jeśli naświetlanie nie zabiło więźniarki, po kilku dniach poddawano ją operacji usunięcia spalonych narządów rodnych, które wysyłano następnie do badań laboratoryjnych.

Eduard Wirths prowadził z kolei badania nad nowotworami szyjki macicy. Wycinał część pochwową szyjek więźniarek i wysyłał do badań, a to, czy więźniarki cierpiały na choroby nowotworowe, czy były zupełnie zdrowe, nie miało dla niego znaczenia. Jeśli były zdrowe, uzyskany od nich materiał wykorzystywano do celów porównawczych. Okaleczono w ten sposób mnóstwo kobiet, żadnej nie zapytawszy o zgodę.

Ileż w tym okrucieństwa. Nie potrafię sobie wyobrazić, w jak wielkim zakłamaniu żyli ci lekarze. Z jednej strony ich zawód obligował do troski o drugiego człowieka, do wrażliwości na cierpienie, z drugiej – posuwali się do czynów tak bestialskich w imię nauki.

Autor zagłębia się w każdy przypadek ofiary tych badań, do którego zdołał dotrzeć. Poszukuje wszelkich informacji o nich, przedstawia je z imienia i nazwiska, opowiada ich historie, począwszy od losów przedwojennych, poprzez aresztowanie i transport, aż po pobyt w bloku 10. Poznajemy jednak losy tylko kilkunastu osób. Nie wiadomo, ile kobiet tak naprawdę poddano eksperymentom medycznym w Auschwitz, ponieważ wszystkie dokumenty zostały przez nazistów spalone przed wyzwoleniem obozu. Pozostały nam więc tylko te ludzkie relacje. Bardzo to smutne. Polecam tę książkę wszystkim tym, których interesuje historia drugiej wojny światowej, widziana nie poprzez działania militarne czy polityczne, ale z perspektywy prostego człowieka, który nie ma żadnego wpływu na swój los.

Izabela Straszewska

* Cytat z książki.