Największa diwa polskiej sceny muzycznej, gwiazda wyprzedzająca swoje czasy, której czterooktawowy głos trząsł żyrandolami paryskiej Olimpii, a przebogate krynoliny od Diora ze starych zdjęć nawet dzisiaj budzą zdumienie i zachwyt. Schorowana i zabiedzona wariatka od kotów i psów, która w starych sukniach przesyconych odzwierzęcym fetorem, w nieuczesanej burzy blond loków do ziemi bezzębnie prawi kazania w Radiu Maryja. Któż nie chciałby porównać tych dwóch medialnych wersji jednej z najsławniejszych artystek w Polsce i odkryć, która jest prawdziwa? A może jednak bardziej interesuje nas „prawdziwa” Violetta Villas poza błyskiem fleszy, jedząca ser z miodem, schowana za wysokim murem ogradzającym podupadłą willę w Magdalence? Tego niełatwego zadania, wymagającego wielkiej odwagi i weryfikacji ogromnej liczby źródeł o VV podjęło się dwoje czołowych dziennikarzy – Iza Michalewicz i Jerzy Danilewicz – w biografii o tytule, który mówi więcej niż tysiąc słów: „Villas”.

Ta niezwykle rzetelna, ponad 300-stronicowa publikacja z obszerną bibliografią wymagała naprawdę reporterskiego zacięcia i uważnego przesiewania przez sito zeznań świadków, relacji ludzi znających Violettę lepiej lub gorzej przy różnych okazjach – szkoły, współpracy artystycznej czy mieszkania z nią w jednej miejscowości. Wersji wydarzeń jest wiele, z których jak z puzzli układa się życiorys niebanalny, skomplikowany, który czyta się z wypiekami na twarzy, niczym najlepszy kryminał. Dawno żadna biografia mnie tak nie wciągnęła, zwłaszcza że spełnia ona wszelkie standardy researchu i uczciwości wobec bohaterki. Autorzy nie bronią piosenkarki „pańciuni”, nie zadośćuczyniają synowi Krzysztofowi ani nie gloryfikują opiekunki, Elżbiety Budzyńskiej. Wierzę głęboko, że nie tylko z ostrożności, bo sprawy cywilne związane z postacią diwy wciąż trwają w polskim sądzie, ale z poczucia przyzwoitości, aby „oddać cesarzowi to, co cesarskie, a Bogu, co boskie”.

Nie brakuje też dociekań, jak młodość piosenkarki – zwykłej Czesi Cieślak z Lewina w Kotlinie Kłodzkiej – ukształtowała jej złożoną osobowość w latach późniejszych. Nie bez znaczenia dla kariery muzycznej późniejszej pani Gospodarek miał odczuwany przez nią kompleks „prostej, niewykształconej dziewuchy” z zapyziałej prowincji Dolnego Śląska – nieokrzesanie i trudności z poradzeniem sobie ze sławą i blichtrem zachodniego świata zaznanego w Casino de Paris w hotelu Dunes. Szczegółowo analizowany przez autorów amerykański sen z Las Vegas z „dżaguarami” i luksusowymi futrami Violetki z wielu przyczyn po prostu nie mógł się spełnić w czasach siermiężnego PRL-u. Szczególnie obnażane w przytaczanych wypowiedziach rozmówców autorów mitomaństwo artystki i brak sojuszników w hermetycznym, pełnym zawiści świecie polskich artystów spowodowało fiasko prób przeniesienia rozmachu amerykańskich rewii i sztuki estradowej na niepodatny grunt polski. Choć należy powtórzyć za reporterami pytanie bez jednoznacznej odpowiedzi: czy tak prosta osoba mogłaby być jednocześnie tak wyrachowana i tak lekceważąca zasady i ówczesne konwenanse? Wieczne spóźnianie się na koncerty, interesowne przyjaźnie, bez spłacania długów, niefortunny mariaż z chicagowskim milionerem Tedem Kowalczykiem... Nie wspominając już o kontrowersyjnej współpracy z SB, z której opisu w załączonych dokumentach wynika raczej samoświadomość i intencjonalność primadonny.

Wiele miejsca w książce poświęcono działalności charytatywnej Villas i pokazano jej opłakane skutki oraz niemoc najbliższego otoczenia artystki. Jej bezgraniczna miłość do „braci mniejszych”, bez racjonalizacji zasobów finansowych niezbędnych do utrzymania setek psów, kotów i kóz, w połączeniu z pogłębiającą się dewocją prowadzi ją do załamania nerwowego i tym samym załamania kariery. Nieudane transakcje biznesowe z chciwymi impresariami, wyzysk wytwórni płytowych, skandaliczne wywiady i występy w telewizji żerujące na osobistej tragedii śpiewaczki zmagającej się z porażką życiowych ról matki i żony obnażają wiele patologii show biznesu. Alkohol i narkotyki przewijają, a raczej przelewają się między stronami książki hektolitrami, czyniąc rozważania o gwieździe chwilami niezwykle smutnymi i porażającymi niesprawiedliwością, gdzie na końcu okazuje się, że nic i nikt nie mógł uratować Violetty przed nią samą.

Myślę, że niewielu z nas wie, a warto mieć tego świadomość, że ta gwiazda śpiewała m.in. z Frankiem Sinatrą, Charlesem Aznavourem czy Barbarą Streisand. Ich nazwiska zna każdy, nawet jeśli jest ignorantem muzycznym, a naszej Violetki niestety prawie nikt. Posłuchać piosenek czy poczytać „Villas” to najlepsze, co możemy teraz zrobić dla Violetty Villas i my jako Polacy jesteśmy to winni pierwszej polskiej diwie światowej sceny muzycznej. Obserwując obecne trendy muzyki rozrywkowej, można sądzić, że raczej nieprędko zdarzy się znów taki słuch absolutny i taka sława.

Podsumowując, to jedna z najlepszych biografii, jakie czytałam w ostatnim czasie. Już planuję sięgnąć po inne literackie pozycje Izy Michalewicz i Jerzego Danilewicza, a z pewnością włączę zaraz Youtube'a i posłucham „Do Ciebie Mamo”, a może i innych niezapomnianych piosenek z najlepszych czasów legendy, wciąż żywej w sercach wielu jej fanów i historyków muzyki. Niech spuścizna artystyczna wizjonerskiej VV będzie popularyzowana choćby teraz i przetrwa lata, skoro była niedoceniona za życia i jej epoki.

Alicja Klebba