Trzeba powiedzieć to otwarcie: większość z nas należy do tej części ludzkiej populacji, która uważa człowieka za cud natury i ostateczne, najdoskonalsze dzieło ewolucji. A teraz pora spojrzeć prawdzie w oczy: jesteśmy w błędzie. Nathan H. Lents, profesor biologii na Uniwersytecie Miejskim w Nowym Jorku, zagląda w głąb ludzkiego ciała, przygląda się jego strukturze i odkrywa przed nami wszystkie niedociągnięcia oraz wady tego projektu. Przygotujcie się na zderzenie z rzeczywistością.

Zapewne gdzieś kiedyś słyszeliśmy o zbędnych kościach (np. ogonowej), niepotrzebnych pustych przestrzeniach (zatokach) czy tzw. śmieciowym DNA. Oczywiście zdajemy sobie sprawę z różnych wad rozwojowych i genetycznych, sami na co dzień doświadczamy niedoskonałości naszego ciała. To jednak nadal nie przekonuje nas do myślenia o ludzkim organizmie inaczej niż w kategoriach wspaniałości i cudowności. „Człowiek i błędy ewolucji” pozwala spojrzeć na tę kwestię z nieco innej perspektywy.

Autor w klarowny i przystępny sposób opisuje te elementy ciała, które zostały po prostu źle zaprojektowane. Od budowy anatomicznej, przez procesy biochemiczne i DNA, aż po mózg – liczba błędów zaskakuje. Ale jeszcze większym zaskoczeniem jest to, że pomimo tych wszystkich, nieraz poważnych, usterek człowiek jest w stanie tak świetnie funkcjonować. Jak pisze Lents, nasza doskonałość objawia się w radzeniu sobie z niedoskonałościami. A tych jest naprawdę sporo. Mamy za dużo kości w nadgarstku, dziwacznie przebiegające nerwy, do niczego nieprzytwierdzone mięśnie, nasze DNA w znacznej mierze składa się z niedziałających genów i trupów wirusów, a wiele osób nie jest w stanie nawet rozmnażać się bez pomocy medycyny – żeby wymienić tylko kilka najważniejszych. Już w tym miejscu można zastanawiać się, jakim cudem ludzie jako gatunek jeszcze nie wymarli.

Temat poruszony przez Lentsa jest niezwykle interesujący. Rzadko tak otwarcie mówi się o konstrukcyjnych wadach ludzkiego organizmu. Nie lubimy przyznawać się do błędów, raczej skupiamy się na tym, w czym jesteśmy dobrzy. A jak się okazuje, nawet naszemu mózgowi daleko do ideału. Jeden z rozdziałów został poświęcony pułapkom zastawianym na nas przez umysł, który z irytującym uporem dąży do generalizacji i stereotypizacji zjawisk, co niekoniecznie pozytywnie wpływa na postrzeganie rzeczywistości.

Książkę czyta się bardzo przyjemnie, ponieważ autor ma dar ciekawego opowiadania. Dość szczegółowo opisuje działanie układów w naszym ciele oraz procesy zachodzące w nim w ciągu wieków przystosowań. Nie ogranicza się przy tym do biologii i ewolucji, ale odwołuje się także do psychologii, chemii, fizyki i ekonomii. Można śmiało powiedzieć, że ta pozycja stanowi zbiór najważniejszych informacji o funkcjonowaniu człowieka – w pigułce. Bez dwóch zdań warta uwagi.

Ewa Jemioł