Uczciwie ostrzegam, jeśli spodziewacie się słodkiej powieści w stylu Bridget Jones czy „Seksu w wielkim mieście” – źle trafiliście. Jami Attenberg, autorka pięciu powieści z listy bestsellerów „New York Timesa”, która po raz pierwszy pojawiła się w Polsce za sprawą wydawnictwa Prószyński i S-ka, w powieści „Ja” serwuje nam chwilami zabawną, chwilami wzruszającą, ale tak naprawdę gorzką opowieść o samotności w Wielkim Jabłku.

Jest to historia 39-letniej, a może raczej już 40-letniej Andrei, niezależnej kobiety z dobrze płatną, ale nudną pracą, własnym mieszkaniem, skomplikowanym życiem uczuciowym i rodziną w kryzysie. Traumatyczne przeżycia z dzieciństwa – przedawkowanie narkotyków przez ojca oraz zapraszanie przez matkę, która ledwo wiązała koniec z końcem, podejrzanych mężczyzn na „kolacje” – z pewnością nie pomagają Andrei odnaleźć się w dorosłym życiu. Nieskończenie wymarzonych studiów artystycznych, porzucenie malarstwa i rysunku, nieobecne przyjaciółki skupione na swoich małżeństwach i macierzyństwie, korporacyjna, powtarzalna praca – to tylko część udręk i wspomnień opisywanych w powieści z perspektywy dwudziestu lat dorosłego życia. Bardzo prawdziwego, bez owijania w bawełnę.

Andrei nie lubi się za jej lęki, samolubność, złe wybory i ucieczki od poważnych problemów i wyzwań, ale o wiele częściej – co jest bardzo niewygodne – odnajduje się w niej siebie, wątpiącego we własne siły, ułożenie związku czy osiągnięcie sukcesu zawodowego człowieka. Jeśli ktoś lubi babrać się w trudnych emocjach rodzinnych i wspinać na wyżyny empatii, to skłonią go do lektury także kolejne niewesołe wątki, jak trudna relacja bohaterki z bratową i bratem, niegdyś energetycznym muzykiem, teraz opiekunem śmiertelnie chorej córki, czy jeszcze trudniejsza – z matką, nieco zwariowaną i nieodpowiedzialną społeczną aktywistką.

Nie jest to jednak tylko książka dla fanów, a raczej fanek weltschmerzu i autodestrukcyjnych myśli. Czytając uważnie, można odkryć duże pokłady czarnego humoru w komentarzach Andrei do otaczającej ją rzeczywistości, np. gdy mówi „To nie jest randka” o jednym pijackim spotkaniu – „To przesłuchanie do spektaklu o strasznej randce”. Albo gdy przyjaciółka Indigo daje Andrei swoje dziecko do potrzymania, aby ją pocieszyć, Andrea odpowiada: „Wolałbym potrzymać kieliszek wina”. Takich zabawnych momentów w rollercoasterze uczuciowym Andrei jest sporo, co czyni powieść bogatszą o uniwersalny życiowy wymiar: „raz na wozie, raz pod wozem”.

Przyznam szczerze, że nie jestem fanką literatury kobiecej i z obawą sięgałam po Jami Attenberg. Zachęciła mnie jednak piękna okładka i niewielka objętość powieści. Jak się okazało, skutecznie i z sukcesem. Być może przeważająca w pierwszej części książki liczba scen z zakrapianych alkoholem randek i przypadkowych spotkań na jedną noc zniechęciłaby mnie do dalszej lektury, ale wyczuwalne na stronach powieści szczerze opisana nostalgia oraz smutek dorosłości i utraconych marzeń naprawdę magnetyzują.

Co jest jednak najważniejsze i co stanowi główny atut powieści, „Ja” daje nadzieję, że tak jak Andrea można z biegiem czasu dojrzeć i nie tyle krytycznie spojrzeć na przeszłość i błędy młodości, ile odważyć się zmierzyć z lękiem przed śmiercią czy zmianą. Daje ostatecznie poczucie sensu istnienia, że nawet gdy czujesz się samotna i niechciana, to jak twoja przyjaciółka nagle się rozwodzi albo twoja denerwująca mama naprawdę cię potrzebuje, jesteś potrzebna „tu i teraz”, to stajesz na wysokości zadania. Ta niekoniecznie lekka, ale wciągająca lektura to hymn na cześć różnie doświadczonych życiowo kobiet, że zawsze można sobie poradzić, odnaleźć wiarę w siebie, nauczyć się smakować życie i cieszyć się nim takim, jakie ono jest. Do dzieła!

Alicja Klebba