Być Polakiem to brzmi pięknie. Polacy to naród dumny ze swojej historii, potrafiący zachować własną tożsamość i odrębność nawet w czasie 123 lat zaborów czy wojennej okupacji. Mimo wszystkich krzywd zawsze z dumą myśleliśmy o sobie właśnie jako o Polakach.

Dziś walczymy o prawdę historyczną, denerwujemy się, gdy nazistowskie obozy zagłady nazywa się polskimi, organizujemy protesty i zwracamy uwagę całego świata na wszelkie próby poniżenia nas jako narodu. Nie pozwalamy na to, bo jesteśmy w głębi serca dumni ze swojej narodowości. Nie zawsze jednak łatwo było przyznawać się do polskiego pochodzenia.

Były czasy, kiedy być Polakiem oznaczało przekleństwo. Często mówimy o tragedii narodu żydowskiego, wyznaczonego przez nazistów do eksterminacji. Mówimy też wiele o potwornościach obozów koncentracyjnych, o krzywdach warszawiaków walczących w obronie stolicy, o partyzantach kryjących się po lasach, o sponiewieranej i zaszczutej ludności cywilnej. Ale w tym wszystkim, w tym bezmiarze okrucieństwa wojny, w obliczu wszechobecnej śmierci, zapomniano chyba o Polakach, którzy zostali wywiezieni do III Rzeszy na roboty przymusowe. O tym mówi się stosunkowo rzadko.

„Naznaczone literą P” porusza temat, który traktowano dotychczas, jakby był mniej ważny. Może i prawdą jest, że nie ma porównania między wywózką na roboty a zagazowaniem w obozowej komorze. Zdaje się jednak, że owe roboty nie oznaczały niczego więcej, jak pracy niewolniczej. Niewielu z nas wie, co oznaczała żółta litera „P” na fioletowym tle. Kojarzymy Gwiazdę Dawida na opasce Żyda, ale już oznaczenia Polaków nie znamy. Wstyd? Nie mówiono o tym, skąd zatem dzisiejsze pokolenie miałoby to wiedzieć?

Autorka włożyła mnóstwo pracy, by ukazać Polakom smutną prawdę o nich samych, by nie pozwolić wyblaknąć na kartach historii tym polskim losom, o których zapomniano mówić. Książka jest obszerna i szczegółowa, zawiera wiele cytatów z rozmów z żyjącymi jeszcze dawnymi pracownikami przymusowymi III Rzeszy. Są to poruszające losy. Autorka zwróciła uwagę głównie na losy kobiet, ale pisze też o całych rodzinach zsyłanych do Niemiec. A tam, kiedy przeszło się już obozy przejściowe, dezynfekcję, odwszawianie i wreszcie transport, trafiało się do fabryki albo do gospodarstwa rolnego, w którym trzeba było wieść życie istoty podrzędnej, traktowanej gorzej niż podwórkowy pies. Gwałty, bicie, praca ponad siły, głód, zimno, a potem jeszcze ciąże przerywane pod przymusem, przytułki dla dzieci, w których umierały one po kilku dniach, zakaz chodzenia do kościoła i mówienia w ojczystym języku. A w dodatku dotyczyło to młodych ludzi, często siłą odrywanych od rodziny, bo dolny wiek zsyłanych na roboty wynosił przecież zaledwie 12 lat. Bardzo dobrze się stało, że o tym wreszcie napisano.

Autorka zawarła w swojej książce słowa, które szczególnie utkwiły mi w pamięci. Młodej dziewczynie, której kazano przygotować się do wyjazdu, ojciec na pożegnanie powiedział: „Pamiętaj, żeś Polka”. Niepotrzebnie. Na miejscu Niemcy nie dali jej nigdy o tym zapomnieć. Kiedy niemieckie dzieci, wracając ze szkół, rzucały w Polki kamieniami i wołały „polskie świnie”, kiedy zabijano dziecko w łonie matki w ósmym miesiącu ciąży, czy ona mogła zapomnieć, kim jest? Jej dziecko nie miało prawa żyć za to właśnie, że było Polakiem. To dlatego autorka skupiła się na kobietach, je można było skrzywdzić o wiele dotkliwiej niż mężczyzn. Mimo to one chciały pamiętać, kim są, i w zaciszu swojego brudnego kąta w oborze odmawiały często szeptem różaniec właśnie po polsku.

Izabela Straszewska