Inne umysły. Ośmiornice i prapoczątki świadomości
- Kategoria:
- popularnonaukowa
- Tytuł oryginału:
- Other Minds: The Octopus and the Evolution of Intelligent Life
- Wydawnictwo:
- Copernicus Center Press
- Data wydania:
- 2018-09-04
- Data 1. wyd. pol.:
- 2018-09-04
- Data 1. wydania:
- 2017-03-09
- Liczba stron:
- 280
- Czas czytania
- 4 godz. 40 min.
- Język:
- polski
- ISBN:
- 9788378864035
- Tłumacz:
- Mikołaj Adamiec-Siemiątkowski
"Kiedy nurkujesz w oceanie, zanurzasz się w początek każdego z nas". - P. Godfrey-Smith
Mimo że ssaki i ptaki są powszechnie uważane za najmądrzejsze stworzenia na Ziemi, najnowsze badania dowodzą, że wyższa inteligencja pojawiła się na bardzo odległej gałęzi drzewa życia. Mowa o głowonogach, a przede wszystkim ośmiornicach, jednych z najbardziej zadziwijących zwierząt zamieszkujacych oceany. Są inteligentne, ciekawskie, mają zdolność uczenia się, odróżniania kształtów i rozpoznawania ludzi. Potrafią odkręcić słoik, pluć w żarówkę, by zgasić światło, znaleźć wyjście z labiryntu i brawurowo uciec z niewoli. W zdolności do kamuflażu nie mają sobie równych; w ciągu niespełna sekundy mogą upodobnić się do koralowca, kępki wodorostów czy piaszczystego morskiego dna. Jak to możliwe, że stworzenia obdarzone takimi zdolnościami wyewoluowały w linii tak radykalnie różnej od naszej?
Peter Godfrey-Smith zabiera nas w podróż przez oceany – zarówno te współczesne, jak i archaiczne – w poszukiwaniu prapoczątków świadomości. Opierając się na najnowszych badaniach naukowych oraz własnych podwodnych obserwacjach, odkrywa tajemniczy i fascynujący świat innych umysłów, pozwalając nam zrozumieć naturę naszych własnych.
"Zwięzły i elegancki przewodnik po ewolucji, świadomości i biologii morskiej". - Psychology Today
"Fascynujące i często zachwycające! "– The Times
Książka znalazła się na liście 10 najlepszych tytułów popularnonaukowych tygodnika „Publishers Weekly” w 2016 roku
Finalistka The Royal Society Book Prize 2017
Porównaj ceny
W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni.
Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie:
• online
• przelewem
• kartą płatniczą
• Blikiem
• podczas odbioru
W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę.
Mogą Cię zainteresować
Oficjalne recenzje
Bliskie spotkanie z obcą inteligencją
Mają trzy serca, które pompują zielononiebieską krew. Ich duży układ nerwowy może rywalizować pod względem zdolności poznawczych z niejednym ssakiem. Ich oczy czujnie obserwują, mackowate ciała z przyssawkami wciąż dokonują analizy chemicznej otoczenia. Potrafią w sekundę zmienić kolor, fakturę i kształt swojego ciała. Nie, nie mówimy tu o kosmitach z najnowszej książki science fiction, a o… ośmiornicach.
Wysłaliśmy ludzi na Księżyc, nasłuchujemy sygnałów z odległych galaktyk w poszukiwaniu inteligentnych form życia, chcemy terraformować Marsa, a tak naprawdę nie zdajemy sobie sprawy, co kryje się w głębinach tuż obok. Do tej pory zbadaliśmy mniej niż 5% obszaru oceanu. Biolodzy morscy ciągle odkrywają nowe, niezwykłe gatunki zamieszkujące wodne otchłanie. Czy wśród mieszkańców oceanu znajdują się inteligentne istoty? Czy są nimi ośmiornice?
Na te pytania stara się odpowiedzieć pisarz i filozof nauki Peter Godfrey-Smith. Swą niezwykłą podróż w poszukiwaniu obcych inteligencji zaczyna od przedstawienia drzewa życia i wyjaśnienia, kiedy rozeszły się drogi prowadzące do stworzenia homo sapiens i współczesnych głowonogów, po czym przechodzi do ewolucji umysłu i stawia pytania o narodziny świadomości.
„Inne umysły” zostały napisane tak, jak książka popularnonaukowa napisana być powinna – wprowadzenie i krótki wykład z ewolucji prostym i niezwykle obrazowym językiem na początek. Potem mnóstwo anegdot o zachowaniach ośmiornic oraz powołanie się na liczne eksperymenty. To wszystko okraszone szczyptą humoru, tylko szczyptą, by było smacznie i strawnie, a nie żenująco.
Ta książka zmusza do myślenia i zadawania pytań. Gdy zagłębiamy się w kolejne rozdziały, zaczynamy odrywać się od swojej homocentryczności i widzieć ludzkość jako jeden ze wspaniałych tworów ewolucji. A co najważniejsze, dostrzegać, że są inne, nierzadko wspanialsze jej twory.
O tym, jak mogą być niezwykłe, przeczytacie chociażby w rozdziale o kamuflażu i sposobie zmiany koloru skóry. Mogę tylko zdradzić, że ośmiornice są mistrzami w dopasowywaniu barwy ciała do otoczenia, mimo że są daltonistami! Jak więc to robią? Wytłumaczenie jest tak niesamowite, że nie zamierzam tu o nim pisać. Koniecznie musicie przeczytać o tym sami!
Czytając, przypomniałam sobie jeden z moich ulubionych cytatów z „Błękitnej kropki” Carla Sagana: Zdajemy się żądać dla siebie uprzywilejowanej pozycji nie z racji naszych dokonań, lecz z racji naszego istnienia, z racji bodaj samego faktu, że jesteśmy ludźmi i urodziliśmy się na Ziemi. Można by to określić mianem antropologicznej pychy.
„Innych umysłów” nie da się czytać szybko. A to dlatego, że strona po stronie pojawiają się idee, które każą przystanąć, zastanowić się, poszukać w innych książkach i Internecie dodatkowych informacji (no dobrze, przyznaję, dużo czasu schodzi również na oglądanie śmiesznych filmików z ośmiornicami w roli głównej. Ale nie da się nie sięgnąć do YouTube'a, kiedy czytacie o ośmiornicy otwierającej słoik od środka czy plującej strumieniem wody na eksperymentatorów. PS. Fraza klucz to octopus can open a jar).
Peter Godfrey-Smith kończy swą niezwykłą opowieść o ośmiornicach dość refleksyjnie – rozdziałem o umieraniu. Próbuje wyjaśnić, jaki ewolucyjny sens ma tworzenie sporego układu nerwowego u zwierząt, które żyją 2 do 4 lat. Opisuje również swoje spotkania (autor nurkuje i jego relacje są wielkim plusem tej książki) z umierającymi, a właściwie rozpadającymi się mątwami.
Ośmiornice od zawsze wydawały mi się kosmitami wysłanymi, by podbić Ziemię, ale nieopatrznie wylądowały w oceanie i tam im się spodobało na tyle, że zostały. Popatrzcie na Kanga i Kodosa z The Simpsons, najeźdźców z Nowego początku czy Wielkiego Przedwiecznego Lovecrafta – ośmiornice to urodzeni obcy. Wyciągają jedną (zawsze jedną) mackę w kierunku obserwujących ich ludzi, by ich poznać. A czy Wy chcecie poznać tych inteligentnych obcych?
Agnieszka Zienkowicz
Oceny
Książka na półkach
- 957
- 478
- 136
- 31
- 21
- 14
- 13
- 11
- 10
- 10
Opinia
W książce Inne Umysły głównie ślizgamy się po dwóch tematach. Pasji badania ośmiornic (lub szerzej głowonogów) i z filozoficznymi dywagacjami w materii ogólnie myślenia. Obie te rzeczy jak czytałem w przedmowie mają uzupełnić tezę książki, że na drodze ewolucji mózg został stworzony dwa razy (może więcej) w odrębnych procesach biologicznych, a jako przykład tegoż, są stawiane ośmiornice właśnie, które swój genom oderwały od naszego około 600 mln lat temu. Od tego czasu ścieżka życia ssaków i mięczaków szła własnym rytmem, a przecież tak człowiek jak ośmiornica mózgi mają. Dodatkowym magnesem by sięgnąć po tę pozycję jest temat inteligencji tych zwierząt (np. słynne doświadczenia z odkręcaniem słoika).
Mamy tu, zatem do czynienia z wiedzą wpadającą do zbioru filozofia - świadomość, uczucia, myśl itp i do zbioru nauki przyrodnicze - biologia, ewolucja czy klimat. Obiecywano, że oba te tematy stworzą spójną całość, czego z niecierpliwością oczekiwałem. Ba! Sam autor pisze, że "w miarę postępu książki będziemy wchodzić w filozofię i znów ją opuszczać przez szwy, których nawet nie zauważysz", lecz im bliżej byłem końca lektury, tym bardziej przekonywałem się, że te "szwy", to zwyczajnie osobne rozdziały. Z tego powodu o ile książkę rozpocząłem z wypiekami na twarzy i połykałem ją jak sernik bez rodzynek, to później chciałem uczciwie pozycję doczytać do końca.
Książka nie scala się. Również nie odkryła przede mną czegoś spektakularnie nowego. Jest, cóż powiedzieć trochę powierzchowna. Niepotrzebnie spodziewałem się więcej.
Ale Inne Umysły nie dają się łatwo zapomnieć. To nadal pozycja, która pozostawi u czytelnika więcej pytań niż odpowiedzi oraz wzbogaca wiedzę w temacie ośmiornic czy ewolucji mózgu; dlatego warto ją przeczytać! Plastyczny język i rozmiar na pewno w tym pomogą.
Jeszcze jedno. Uderzyło mnie to, że autor rozpościera przed czytelnikiem barwny, skomplikowany i niepojęty świat życia, skutecznie budując do niego empatię, a równocześnie w kilku przypadkach wiedzę o tym świecie pokazuje na kanwie (wg mojej oceny) niepotrzebnych nikomu badań nad bólem, gdzie są miażdżone macki ośmiornic (by dowiedzieć się, co się wtedy stanie), lub okaleczane nogi kur (by zobaczyć ile wycierpią by dostać się do jedzenia) i podaje te przykłady w typowy nauce jałowy sposób. Jak byśmy nie mogli z góry założyć - zwierze mające rozwinięty układ nerwowy czuje, więc jako inteligentni ludzie nie będziemy go krzywdzić.
Nie trzeba przecież katedry myślicieli czy biologów i znęcać się nad ptakiem, szympansem czy ośmiornicą by to zrozumieć. Gołym okiem można zbadać czy np. ryba się „boi” i ucieka czy jest „ciekawa” lub głodna, bo podpływa. Nawet dziecko wie, gdy spojrzy w oczy psa czy pies jest smutny i cierpi albo wesoły i szczęśliwy. - ale to już inny temat.
W książce Inne Umysły głównie ślizgamy się po dwóch tematach. Pasji badania ośmiornic (lub szerzej głowonogów) i z filozoficznymi dywagacjami w materii ogólnie myślenia. Obie te rzeczy jak czytałem w przedmowie mają uzupełnić tezę książki, że na drodze ewolucji mózg został stworzony dwa razy (może więcej) w odrębnych procesach biologicznych, a jako przykład tegoż, są...
więcej Pokaż mimo to