Są książki o których powiedziano i napisano tak wiele, że mówić się będzie i pisać o nich nadal. Dzieła tworzące pewien kanon literatury światowej, ponadczasowe, nieśmiertelne, będące ważnym świadectwem ludzkiego bytu. Takim utworem jest "Stary człowiek i morze" Ernesta Hemingwaya. Być może najważniejsza książka w dorobku pisarskim autora. Wszak właśnie ta niepozorna, zaledwie kilkadziesiąt stron sobie licząca historia przysporzyła twórcy sławy opromienionej jedną z najzaszczytniejszych nagród czyli sukcesu w postaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

W przypadku "Starego człowieka i morza" zdają się tracić na wartości wszelkie mądre ozdobniki i kategorie przyporządkowywane przez literaturoznawców, filologów oraz pozostałych specjalistów zajmujących się naukowym podejściem do książki. Wizerunek Ernesta Hemingwaya wystarczająco dookreśla jego twórczość. Obraz to nietuzinkowy i zawsze na miejscu. Człowiek mocny, zahartowany, zmagający się z przeciwnościami losu, żywiołami, przyrodą. Żyłka awanturnicza, brawura, ryzykanctwo. Autor nie jest jedyny w swoim rodzaju ale jest wyjątkowy tak jak na rodzimym (i poniekąd obcym) gruncie wielkimi indywidualnościami byli twórcy podobnego pokroju, np.: Joseph Conrad, Marek Hłasko. Taką literaturę przywykło się często nazywać: "samo życie". Bez względu na czas powstania utworu obecny jest pewien wszechobecny żywy i tętniący witalnością pierwiastek. Człowiek i życie. Człowiek biorący się za bary z życiem. Człowiek wygrywający swoje życie. Można by tak bez końca.

Książka Hemingwaya jest pewnym wyzwaniem dla każdego. Skłania do przemyśleń i nie pozwala zapomnieć. Historia umiejscowiona na wschodnim wybrzeżu Kuby i tematyka, której nie można gładko zakwalifikować zwiastuje już z pierwszą kartą coś niezwykłego. Rybak postrzegany jako "s a l a o, co jest najgorszą formą określenia "pechowy"* nie ma szczęścia w połowach od osiemdziesięciu czterech dni. Charakterystyka tego człowieka imieniem Santiago ustanowiła
zapewne na zawsze pewien stereotyp przywoływany jako motyw. Mam na myśli stanowiony topos człowieka starego, człowieka w podeszłym wieku. Myślę, że często przywołuje się ową pięknie oddaną postać głównego bohatera w sposób zakrawający na przejaskrawienie, żeby nie powiedzieć, że brutalizuje się całokształt twórczej pracy Hemingwaya. Santiago został przedstawiony w trzecioosobowej narracji, która przyprawia jednak o wrażenie opowiadania dziejącego się w czasie
teraźniejszym na co wskazuje się od zawsze. W tym przypadku strzałka czasu za sprawą pióra pisarza zdaje się trwać jak najbardziej w chwili aktualnej. Hemingway nie pozwala rybakowi zestarzeć się, zniedołężnieć. Zatrzymał starego człowieka w chwili ostatniej ale najlepszej z możliwych. Jest człowiekiem silnym, walczącym. Żadne niepowodzenie nie może go złamać. Nie ma takiego nieszczęścia jakiemu nie może stawić czoła jeszcze raz. Osobowość o której przez lata mówiło się: "człowiek z charakterem". Jeżeli jest to starość to mimo niedostatku zabiegów "kosmetycznych" jest jesienią życia znamionującą jego siłę.

"Stary człowiek i morze" opowiada też o poszukiwaniu, odnajdywaniu, potrzebie oparcia w Bogu. Ustępy nieliczne ale istotne wyraźnie zarysowane i składające się na szkielet utworu. Osoba Santiago pozostaje też od początku w pewnej asymetrycznej relacji z mogącym uchodzić za bohatera drugiego planu Manolinem. Chłopiec będący przyjacielem rybaka jest punktem odniesienia i namiastką rodziny starego człowieka. Pozostają w pewnej perspektywie, którą można uznać za zasadniczą oś książki i wyznaczającą jakby celowość zawierającą się w jej treści. Świat jaki tworzą rzuca kolejne wyzwania ale wydaje się, że takie wymaganie stawia sobie wraz z wyborem człowiek. Miejsce na świecie, świadomość swego bytu i możliwość wyboru jest bardzo ważnym elementem charakteru Santiago. Hemingway przedstawia przy tym człowieka jednoczącego się z przyrodą czy z szerzej rozumianym kosmosem:
"Ukazały się pierwsze gwiazdy. Nie znał nazwy "Rigel", ale dojrzał tę gwiazdę i wiedział, że niedługo pojawią się wszystkie i że będzie miał przy sobie swoich dalekich przyjaciół.
- Marlin jest także moim przyjacielem - powiedział na głos. - Jeszczem nie widział ani nie słyszał o takiej rybie. Mimo to muszę go zabić. Cieszę się, że nie musimy próbować zabijać gwiazd."**

Walka jaką toczy rybak jest literackim arcydziełem. Jeszcze nim nadpływają rekiny Santiago dodaje sobie animuszu wspominając swoje zwycięstwo w siłowaniu się "na rękę" z atletycznym Murzynem. W momencie pojawienia się morskich bestii kunszt Hemingwaya staje się równie wyraźny. Styl w jakim pisze określany jest jako basic English zwracając jednak uwagę, iż prosty język jakim się posługuje zawiera w sobie ogromny ładunek emocji poparty bogatym zasobem leksykalnym co umiejętnie i ze swoistym wdziękiem przelewał na papier.

* wszystkie cytaty pochodzą z książki Ernesta Hemingwaya "Stary człowiek i morze"

Są książki o których powiedziano i napisano tak wiele, że mówić się będzie i pisać o nich nadal. Dzieła tworzące pewien kanon literatury światowej, ponadczasowe, nieśmiertelne, będące ważnym świadectwem ludzkiego bytu. Takim utworem jest "Stary człowiek i morze" Ernesta Hemingwaya. Być może najważniejsza książka w dorobku pisarskim autora. Wszak właśnie ta niepozorna,...