Kurt Vonnegut znany jest głównie ze swoich powieści, jednak zanim w 1969 roku „Rzeźnia numer pięć” przyniosła mu sławę, przez lata zarabiał na życie, pisząc opowiadania publikowane w czasopismach. Książka „Opowiadania wszystkie” zawiera powstałe na przestrzeni kilku dziesięcioleci krótkie formy Vonneguta w spektakularnym 959-stronicowym wydaniu, któremu nie oprze się żaden miłośnik twórczości autora.

Nazwałam to wydanie spektakularnym nie tylko ze względu na format i oprawę, ale przede wszystkim na sposób uporządkowania treści. Redaktorzy odeszli od układu chronologicznego, zamiast tego dzieląc 98 opowiadań na osiem części tematycznych: Wojna, Kobiety, Nauka, Miłość, Etyka pracy czy sława i fortuna, Zachowanie, Dyrygent szkolnej orkiestry, Futurystyka. Dzięki temu otrzymujemy panoramiczne spojrzenie autora na wymienione tematy, tym ciekawsze, że Vonnegut nie wykorzystuje wielokrotnie jednego pomysłu, ale w każdym tekście oferuje nowe, świeże spojrzenie. Co więcej, całą książkę i poszczególne jej części otwierają wprowadzenia przyjaciół autora: Jerome’a Klinkowitza (literaturoznawcy) i Dana Wakefielda (pisarza). Zwracają oni uwagę na najistotniejsze zagadnienia danego działu i przybliżają czytelnikom sylwetkę autora: jego życie rodzinne, ciągłe dążenie do ulepszenia warsztatu pisarskiego, współpracę z redaktorami, długą drogę do sukcesu. Sugerowałabym jednak czytanie ich jako posłowia po każdym z działów, a nie jako wstępu, bo często zdradzają najistotniejsze fragmenty analizowanych opowiadań.

Jeśli chodzi o same opowiadania, to mówią przede wszystkim o relacjach między ludźmi. Poruszają z pozoru proste kwestie, jak praca, rodzina, moralność, współczucie, etyka zawodowa. Vonnegut – jak doradca finansowy, nazwany w jednym z opowiadań „sprzedawcą dobrych rad” – komponuje z opowiadań „portfel inwestycyjny” czytelnika: na co warto postawić, a z czego lepiej zrezygnować, jakie są prognozowane skutki naszych decyzji, co może przynieść długoterminowe korzyści, a co doprowadzić do skraju emocjonalnego bankructwa. Każdą historię przedstawia bez zbędnego moralizowania, w charakterystycznym dla siebie, nieco przewrotnym i często humorystycznym stylu. Jak mówi Dave Eggers, te opowiadania o nieprzewidywalnych zakończeniach są pułapkami na myszy Vonneguta: Prowadzą nas one przez skomplikowaną (choć nie aż tak bardzo) maszynerię fabuły aż do samego końca, kiedy zwalnia się sprężyna i czytelnik wpada w pułapkę (s. 402) – i z jaką przyjemnością daje się w nią złapać!

Bohaterami opowiadań są zazwyczaj zwykli ludzie: kamieniarz, właściciel lombardu, dyrygent szkolnej orkiestry, sprzedawca okien, doradca finansowy. Ich przejścia ukazują uniwersalne prawdy, a równocześnie kreślą obraz lat 50. w Stanach Zjednoczonych, drugiej wojny światowej, a także przewidywanej przyszłości. W kilku tekstach autor powraca do zbombardowanego Drezna z „Rzeźni numer pięć” i do obozów jenieckich. Dla mnie najciekawsze były te bardziej fantastyczne lub abstrakcyjne: o pułapce na jednorożca, głosach zmarłych w kosmosie, maszynce do euforii, życiu bez ciała czy odgórnie narzuconej i kontrolowanej równości – ale z pewnością każdy znajdzie tu coś dla siebie. „Opowiadania wszystkie” Vonneguta oceniam jako książkę wszechstronną, doskonale ukazującą znakomity warsztat autora i jedną z najbardziej wartościowych premier tego roku.

Agnieszka Kruk