Na przestrzeni ostatnich dwóch wieków, od czasów zaborów, wielu Polaków zagarnęła fala Wielkiej Emigracji – i wielu małych emigracji. O ile jesteśmy świadomi ruchów migracyjnych w kierunku Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych, o tyle mniej znane są nam losy tych, którzy popłynęli „za horyzont”, szukając schronienia w krajach Ameryki Łacińskiej. Tomasz Pindel rusza ich tropem, poszukując śladów pierwszych polskich osadników, odsłaniając powody ich wyjazdu i śledząc ich losy na nowych ziemiach. Jak bardzo polska jest Ameryka Łacińska? Okazuje się, że miejscami bardziej polska, niż można by się było spodziewać.

Tomasz Pindel to tłumacz literatury hispanojęzycznej, publicysta, były wykładowca Katedry Ameryki Łacińskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Widać, że w przygotowanie książki „Za horyzont. Polaków latynoamerykańskie przygody” włożył ogrom pracy – sama bibliografia liczy sześć stron, a do tego dochodzą podróże, badania, rozmowy i korespondencje, które pozwoliły mu rzetelnie opisać losy polskich emigrantów w Ameryce Łacińskiej, od Chile, przez Brazylię, Argentynę, Gwatemalę, Meksyk, aż po Haiti.

Książka ma cechy publikacji naukowej, ale to przede wszystkim zbiór znakomitych reportaży, po części reportaży historycznych. Chociaż zwykle czytam tego typu publikacje po kawałku, w przerwach między innymi książkami, w tym przypadku książka wciągnęła mnie jak dobra powieść i trudno było mi się od niej oderwać. Autor zaczyna zwykle od wzmianek o pierwszych polskich „przybyszach”, opisując następnie ich kolejne fale, aż do obecnej sytuacji. Dlaczego decydowali się właśnie na te egzotyczne przecież dla nich kraje? Co zastawali po przybyciu? Jak zostali przyjęci? Czym się zajmowali? Gdzie Polacy zajęli się uprawą yerba mate? Gdzie tęsknili za ziemniakami i skarżyli się, że „słabują z nadmiernego użycia mięsa”?

Pindel przedstawia losy ogółu na konkretnych przykładach. Mówi o Domeyce, Gombrowiczu, Mrożku, Stachurze, ale też o zwykłych ludziach: chłopach, żołnierzach, arystokracji i inteligencji. Zachowuje przy tym zdrowy obiektywizm, ukazując zarówno wady, jak i zalety każdej sytuacji, odwołując się do licznych źródeł i opinii, a końcową ocenę pozostawiając czytelnikom. Dodatkowo zabiera nas ze sobą w podróż do odwiedzanych miejsc, opisując ulice, budynki, przyrodę – i przede wszystkim ludzkie historie.

„Za horyzont. Polaków latynoamerykańskie przygody” to bardzo wartościowa, dobrze napisana i pełna ciekawostek panorama losów polskich emigrantów w Ameryce Łacińskiej. Równocześnie prezentuje niecodzienne spojrzenie na Polskę z innej perspektyw – z zewnątrz, z pewnego dystansu, który pozwala dostrzec to, co nam często umyka.

Agnieszka Kruk