Waffen SS, budzi jednoznaczne skojarzenia. Doskonale wyszkolone i zideologizowane dywizje tej zbrodniczej formacji budziły postrach na wszystkich frontach II wojny światowej. W szeregach Waffen SS służyło tysiące ochotników z całej Europy. Byli wśród nich również Estończycy, których wspomnienia zebrał oraz opracował Jacek Cielecki.

Autorem pracy jest Jacek Cielecki, historyk-pasjonat, członek GRH „Festung Breslau” oraz stowarzyszenia „Pomost”, które poszukuje zapomnianych grobów żołnierzy niemieckich na terenie zachodniej Polski. Tematyką Estończyków służących w szeregach Waffen SS, autor zajmuje się od kilku lat. Jacek Cielecki, za swój wkład w analizowanie losów estońskich żołnierzy na terenie Polski i poszukiwania ich grobów, został w 2016 roku oddznaczony ,,Honorowym Krzyżem XX-lecia Niepodległości Estonii” oraz złotą platerą garnizonu miasta Tallinn. Jest również honorowym członkiem Kaitselittu z Tartu oraz związku weteranów SAKALA z Viljandi. W 2015 roku, wydał on monografię pt. „Nadzieja wdeptana w błoto”, która opisywała losy estońskiej 20 Dywizji Grenadierów SS. Książka, oparta na solidnej kwerendzie źródłowej oraz literaturze przedmiotu, przedstawiała losy dywizji od momentu jej ewakuacji z Estonii we wrześniu 1944, poprzez szlak bojowy na terenach Śląska Opolskiego i Dolnego Śląska, a skończywszy na powojennych losach jednostki w Danii oraz w Czechach. Monografia ta na początku 2017 roku miała swoją premierę w Estonii. Przez pierwsze kilka miesięcy po premierze miała ona status bestsellera na estońskim rynku dotyczącym książek historycznych. Po trzech latach, do rąk czytelnika trafia drugi tom „Nadziei wdeptanej w błoto”, który jest zbiorem wspomnień 32 żołnierzy estońskich, służących w różnych pododdziałach 20 Dywizji Grenadierów SS. Wszystkie zamieszczone w książce wspomnienia ukazują się po raz pierwszy w języku polskim i stanowią doskonałe uzupełnienie pierwszego tomu „Nadziei wdeptanej w błoto”.
Zamieszczone w książce relacje pochodzą z dwóch źródeł. Część z nich, jak np. opowieść Heino Susiego, są tłumaczeniami obszernych fragmentów książek weteranów, wydanych po wojnie, najczęściej na emigracji. Druga część wspomnień, zamieszczonych w niniejszym tomie, pochodzi ze zbiorów The Estonian War Museum (Eesti Sõjamuseeum) oraz zbiorów własnych autora publikacji. Wszystkie opublikowane w książce opowieści weteranów, zostały przetłumaczone z języka estońskiego przez Cieleckiego oraz opatrzone przypisami,które korygują błędne informacje podawane przez weteranów, przedstawiają szersze tło historyczne oraz zawierają inne przydatne wyjaśnienia, ułatwiające czytelnikowi lekturę. W książce zamieszczono również całkiem sporą ilość materiału ikonograficznego, przedstawiającego weteranów, ich dokumenty osobiste oraz miejsca walk. Całość uzupełniają, wykonane przez autora książki, mapki szlaku bojowego każdego z żołnierzy.
„Bardzo zależy ci na wsparciu Niemców? Deutschland, Deutschland uber alles, ale zwykle tylko ponad swój tyłek, ponad swój tyłek!
- Tak – „Deutschland, Deutschland … „ – ale pomyślmy również o naszym batalionie
- Oni w żadnej sposób[Niemcy] nam nie pomagają. Mamią nas ciągłymi obietnicami o sprzęcie i wsparciu.
Fakt faktem, Niemcy coraz częściej zostawiali nas na pastwę losu.(Heino Susi)”
Zamieszczone w pracy wspomnienia są bardzo różnorodne. Obok niezwykle pięknych literacko i pełnych osobistych refleksji opowieściznajdziemy również takie, które są zaledwie zapisem kronikarskim, pozbawionym wszelkich emocji. Każde ze wspomnień, stanowi indywidualny przypadek postrzegania wojny oczami młodych Estończyków (niemal wszyscy urodzili się w latach 20 XX wieku),których wojenny los, w walce o niepodległą Estonię, zmusił do współpracy z Niemcami. Na kartach „Nadziei wdeptanej w błoto” możemy niejednokrotnie poczytać o traktowaniu Estończyków przez niemieckich żołnierzy, którzy uważali ich przede wszystkim jako mięso armatnie lub drugorzędne jednostki w kwestiach zaopatrzenia. Czytając wspomnienia estońskich weteranów, czytelnik szybko zwraca uwagę na fakt, że byli oni postrzegani przez inne narody,przede wszystkim jako żołnierze zbrodniczej formacji. Ten problem, szczególnie uwidacznia się w momencie wkroczenia żołnierzy estońskich do Czech, gdzie spotkania z czeskimi partyzantami bywały niejednokrotnie dużo gorsze od starć z Rosjanami na froncie. Żołnierz estońscy, po trudach beznadziejnych walk, najczęściej spotykała śmierć z rąk Czechów lub niewola sowiecka i deportacja na Syberię.
„Czesi wykazywali zamiłowanie do sadyzmu i szydzenia z więźniów. Nas również traktowano w ten sposób. Jeńcy byli wyśmiewani torturowani lub zabijani. Wydawało się, że cykl przemocy nabiera coraz szybszego tempa. Pewnego ranka oddelegowano grupę jeńców do usuwania zniszczonych czołgów. Zabrano im buty i skarpety. Więcej ich nie zobaczyliśmy. (Harry Polluvee)”
Zebrane przez Jacka Cieleckiego wspomnienia Estończyków, stanowią ciekawą odmianę od ogólnodostępnych wspomnień żołnierzy z „wielkich armii” takich jak niemiecka, rosyjska czy amerykańska. Losy żołnierzy małego, ale walecznego narodu pozwalają zobaczyć największy konflikt w dziejach ludzkości z mniej znanej perspektywy.Życiorysy żołnierzy estońskich, zmuszają czytelnika do ponurej refleksji, że historię piszą zwycięzcy, a dla przegranych pozostaje tylko złudna nadzieja, która najczęściej jest „wdeptana w błoto”.
„Rozejrzałem się po wagonie. Oprócz obywateli trzech państw bałtyckich, znaleźli się w nim Niemcy oraz Rosjanie, którzy walczyli w armii niemieckiej. Mimo różnorodności narodowej, nie było między nami wrogości czy problemów. Policzono wszystkie suchary, a następnie podzielono je na równo. Woda także została jednakowo rozlana do menażek. Jechaliśmy przecież na tym samym wózku, kapryśnego losu. (EinoAlabert)”.

Autor wciąż pracuje nad nowymi projektami związanymi z estońskimi losami podczas II wojny światowej. Jednymi z tych projektów są:
- III tom ,,Nadziei wdeptanej w błoto”, który będzie stanowił uzupełnienie tomu I i II,
- Pierwsza w Polsce monografia dotycząca 1. Ochotniczego Estońskiego Batalionu Grenadierów SS ,,Narva”, który walczył w szeregach słynnej 5. Dywizji Pancernej SS ,,Wiking” .

Tekst ukazała się pierwotnie na portalu Histmag.org

Waffen SS, budzi jednoznaczne skojarzenia. Doskonale wyszkolone i zideologizowane dywizje tej zbrodniczej formacji budziły postrach na wszystkich frontach II wojny światowej. W szeregach Waffen SS służyło tysiące ochotników z całej Europy. Byli wśród nich również Estończycy, których wspomnienia zebrał oraz opracował Jacek Cielecki.

Autorem pracy jest Jacek Cielecki,...

"Wojna daleko od ojczyzny"
Drugi tom "Nadziei wdeptanej w błoto" za mną. Zawiera on wspomnienia żołnierzy 20. Dywizji Grenadierów SS z października 1944 do maja 1945 roku.
Autor kontynuuje historie Estończyków z tomu I. Tym razem oddaje głos ludziom uczestniczącym w tych dramatycznych wydarzeniach. Wspomnienia są różne, niektóre zwięzłe inne bardzo rozbudowane. Nie można ich oceniać - są bardzo ważnym dokumentem historycznym.
Jacek Cielecki bardzo starannie je przygotował. Podczas czytania nie zostawia nas samych z nimi. W przypisach objaśnia niezrozumiałe kwestie, tłumaczy (o ile jest to możliwe) pieśni i wiersze, rozwija dane techniczne uzbrojenia obu stron. Niekiedy poprawia zawodną pamięć wspominających podając właściwe dane.
Dość interesującą kwestią jest fakt, że większość wydarzeń dzieje się na "ziemiach odzyskanych" po 1945 roku. Bój toczony był między innymi w kotle Opolskim.
Czytając owe wspomnienia nasuwały mi się refleksje na temat złożoności losów ludzkich. Żołnierze walczący w imię wolności Estonii na ziemiach III Rzeszy w momencie, gdy wojna jest przegrana. Okrucieństwo konfliktu i ulotność życia - "dwaj Rosjanie podnieśli ręce do góry... rozstrzelaliśmy ich, bo nie było co z nimi zrobić".
Zajadłość "czeskich bohaterów" mordujących bezbronnych jeńców, po uprzednim rozbrojeniu (nie atakowali nie mając pewności, że jeńcy nie mogą się bronić).
Wszystkie te barwy konfliktu możemy zobaczyć w książce.
Autor dołożył wszelkich starań, aby książkę czytało się dobrze. Ogrom pracy który w to włożył procentuje i lektura jest bardzo ciekawa.
Jednak za nim po nią sięgniemy warto poznać cały kontekst historyczny. W skrócie przeczytać tom I.
Wydanie klejone na lepszym papierze. Okładka miękka niezbyt starannie pokryta folią, która odłazi na brzegach.
W środku znajdziemy trochę zdjęć i schematy szlaku bojowego każdego ze wspominających. Przypisy są wzorowo umieszczone pod tekstem.
Tom drugi wraz z jedynką stanowi jedną z lepszych książek w temacie. Historia napisana z pasją i ogromnym zaangażowaniem. Warto ją poznać- zachęcam.

"Wojna daleko od ojczyzny"
Drugi tom "Nadziei wdeptanej w błoto" za mną. Zawiera on wspomnienia żołnierzy 20. Dywizji Grenadierów SS z października 1944 do maja 1945 roku.
Autor kontynuuje historie Estończyków z tomu I. Tym razem oddaje głos ludziom uczestniczącym w tych dramatycznych wydarzeniach. Wspomnienia są różne, niektóre zwięzłe inne bardzo rozbudowane. Nie można...