„- Chciałam ci jeszcze powiedzieć, że bandyci postanowili zawiesić broń. Jeszcze nie wiadomo, czy ogłosili to na poważnie, czy to tylko jakiś ich podstęp, żeby zyskać na czasie i się dozbroić. W każdym razie tobie to i tak już w niczym nie pomoże. Mnie też nie za bardzo. Czuję ogromną potrzebę, żeby poznać prawdę. Zawsze ją czułam i nikt mnie nie powstrzyma”.

Obecnie rynek wydawniczy jest zasypywany nowymi książkami. Czasem w gąszczu premier i nowości naprawdę trudno się odnaleźć, ciężko wyłowić prawdziwą literacką perłę. Tym bardziej się cieszę, że miałem przyjemność lektury i zrecenzowania powieści pod tytułem „Patria”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Sonia Draga. Jej autorem jest hiszpański pisarz Fernando Aramburu. „Patria” została okrzyknięta jedną z najważniejszych książek ostatnich lat w Hiszpanii.
Już na wstępie powiem, że jest to ocena jak najbardziej słuszna. Ta powieść mnie bowiem urzekła.

Jestem pod ogromnym wrażeniem książki i autora. Napiszę wprost, że „Patria” jest rewelacyjna i wszystkim z całego serca polecam jej lekturę. Już biorąc książkę do ręki, czujemy (dosłownie), że jest to ciężka i dobra powieść. Tak, właśnie tak. To nie jest jakaś kolejna opowiastka na jeden dłuższy wieczór. „Patria” to powieść przez duże „P”. Liczy sobie blisko sześćset pięćdziesiąt stron, a po jej przeczytaniu mam duże pretensje do autora, że tylko tyle. Chciałem bowiem nadal czytać, chciałem bowiem nadal poznawać tę historię.

Fernando Aramburu pokazał nam, jak powinna wyglądać prawdziwa powieść. Świetnie budowana fabuła, która wciąga czytelnika, intryguje i pobudza ciekawość. Niepokoi, skłania do refleksji i stawiania pytań. Nie pozostawia nas obojętnymi. Podczas czytania dosłownie się zatracałem i przenosiłem w miejsca opisywane przez autora. Naprawdę żyłem tą historią.

Wspomnieć należy o świetnym stylu autora. Język powieści całkowicie współgra z jej treścią. Moim zdaniem to prawdziwa literacka uczta. „Patria” to powieść monumentalna. Odnoszę wrażenie, że w tej książce nie ma przypadkowego zdania, wszystko jest przemyślane i dokładnie na swoim miejscu. To historia napisana z rozmachem, literacko piękna i przejmująca zarazem.

Równie dobrze moja recenzja mogłaby nosić tytuł: nienawiść – studium przypadku. Akcja „Patrii” rozgrywa się bowiem w Hiszpanii od połowy lat 80. do 2011 roku. Chociaż właściwie powinienem napisać: w Kraju Basków. Opowiadając o losach dwóch rodzin, mieszkańców jednego miasteczka, opowiada autor o walce Basków o niepodległość. Opowiada o działalności ETA, o zamachach terrorystycznych, o strachu, o spirali zła, której nikt nie jest w stanie zatrzymać. Czytelnik otrzymuje wnikliwe studium tego, jak nienawiść zatruwa życie, wprowadza rozłam w rodzinie, w gronie przyjaciół. Ci, którzy znali się całe życie, raptem przestają się do siebie odzywać. Ludzie mijając się na ulicy, udają, że się nie zauważają. Nikt nie potrafi i nie chce zmienić tej sytuacji. Nikt nie umie zrobić pierwszego kroku. Czy można przerwać nakręcaną stopniowo spiralę zła? Czy możliwe jest przebaczenie w sytuacji, gdy dwie strony czują się ofiarami? Jak zdobyć się na odwagę prośby o przebaczenie?

„Patria” przybliża także polskiemu czytelnikowi problematykę walki Basków o niepodległość. Wszyscy słyszeliśmy o działalności ETA, jednak dzięki powieści możemy poznać ich motywację i argumenty, jakimi się posługiwali. Jednak w tej książce to nie historia jest najważniejsza. Najważniejsi są zwykli ludzie. Ich wybory i zachowania. Czy skiniesz głową sąsiadowi na ulicy, do którego nie odzywa się nikt z miasteczka? Komu podasz rękę? Czy odważysz się na krótką rozmowę? Czy może gorliwie będziesz pielęgnował w sercu nienawiść i wznosił mur, którym odgrodzisz się od innych?

Zwrócę tylko uwagę na mały techniczny szczegół. Szkoda, że słowniczek pojęć baskijskich został zamieszczony na końcu książki. Gdyby do każdego baskijskiego słowa był odnośnik na dole strony, ułatwiłoby to lekturę.

Gorąco polecam Waszej uwadze tę pozycję. Nie wiem, czy w tym roku przeczytam lepszą powieść niż „Patria”. Niech nie odstraszy Was jej objętość. Kiedy tylko poznacie bohaterów, oswoicie się z ich imionami, to nie będziecie się mogli oderwać od lektury. Mogę to zagwarantować. Dla mnie bez wątpienia dziesięć gwiazdek.

Wojciech Sobański